Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ) της Ελλάδας και της Τουρκίας μέσα από τη θεώρηση της Άγκυρας – Γράφει ο ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός αποτελεί άλλο ένα σημείο τριβής στις σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία, καθώς αυτός, αν και δεν αποτελεί έναν χάρτη οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, αποκαλύπτει τις προθέσεις της κάθε πλευράς να οριοθετήσει τις θαλάσσιες ζώνες της αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η κάθε χώρα αντιλαμβάνεται τα δικαιώματά της στη διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντός της.
Του
ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗ*
Αντιστράτηγου ε.α.
Η Ελλάδα ανακοίνωσε στις 16 Απριλίου ότι πρόκειται να καταθέσει τον ΘΧΣ στην ΕΕ, ενώ η Άγκυρα κατέθεσε τον δικό της ΘΧΣ στην UNESCO στις 15 Ιουνίου, αν και γνωστοποίησε τον δικό της χάρτη μέσω των τουρκικών ΜΜΕ λίγες ώρες πριν από την ελληνική ανακοίνωση.
Διαβάστε επίσης: Στον «αστερισμό» του Ντόναλντ Τραμπ
Ο τουρκικός χάρτης προετοιμάστηκε από το Εθνικό Κέντρο Μελετών Θαλασσίου Δικαίου (DEHUKAM) του Πανεπιστημίου της Άγκυρας, είναι πιο λεπτομερής από τον αντίστοιχο ελληνικό και περιλαμβάνει τα παρακάτω πεδία – περιοχές θαλάσσιου ενδιαφέροντος της Τουρκίας:
Ποιο λεπτομερής ο χάρτης της Τουρκίας
Αλιεία, έρευνα υδρογονανθράκων, υποβρύχια πολιτιστική κληρονομιά, επιστημονική έρευνα, στρατιωτική εκπαίδευση, καλώδια και αγωγοί, υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θαλάσσιες μεταφορές, παράκτιος και θαλάσσιος τουρισμός, υδατοκαλλιέργεια, προστασία του περιβάλλοντος, λιμενικές και ναυπηγικές δραστηριότητες.
Το DEHUKAM είναι ένα κέντρο μελετών με πολύ καλή οργάνωση και στελέχωση από καθηγητές και ειδικούς, το οποίο οργανώνει ημερίδες, συνέδρια και άλλες δραστηριότητες επί θεμάτων θαλάσσιου δικαίου, με σκοπό την προβολή των δικαιωμάτων της Τουρκίας σε υλοποίηση του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Εξετάζοντας τη στελέχωση του διοικητικού συμβουλίου του DEHUKAM, συμπεραίνεται ότι ο τουρκικός ΘΧΣ αποτελεί επιστημονικό προϊόν πολλών συναρμόδιων φορέων, οι οποίοι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σχετίζονται με τη διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Τουρκίας, υλοποιώντας το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Αναλυτικότερα, το διοικητικό συμβούλιο αποτελείται από τους S. Onel (πρόεδρος – πρώην γενικός διευθυντής Νομικών Υπηρεσιών του υπουργείου Ενέργειας), N. Acar (υφυπουργός Δικαιοσύνης), K. Esener (γενικός διευθυντής Διεθνούς Δικαίου και Συνθηκών του υπουργείου Εξωτερικών), U. Baylan (γενικός διευθυντής Ναυτιλίας του υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών), R. L. Tezcan (υποδιευθυντής της Διεύθυνσης Άμυνας και Ασφάλειας του υπουργείου Εθνικής Άμυνας), T. Kıran (αντιπρόεδρος της Ένωσης Επιμελητηρίων και Χρηματιστηρίων), I. Demir (καθηγητής Θαλασσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστήμιου της Άγκυρας), Y. Acer (πρόεδρος του Τμήματος Διεθνούς Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Yıldırım Beyazıt της Άγκυρας), N. Kula (διευθυντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Επιστημών και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου 9ης Σεπτεμβρίου Σμύρνης).
Φαίνεται ότι πολύ εύστοχα κατέθεσε την πρότασή της στην UNESCO η Τουρκία
Αν και πολλοί έλληνες ειδικοί θεωρούν ως κίνηση χωρίς νόημα την κατάθεση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της Άγκυρας στην UNESCO, είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική η ανάρτηση του γενικού διευθυντή του DEHUKAM, καθηγητή M. Baskara, του Πανεπιστημίου Κοινωνικών Επιστημών της Άγκυρας, στην επίσημη ιστοσελίδα του πανεπιστημίου, στην οποία φαίνεται ότι η τουρκική πλευρά πολύ εύστοχα κατέθεσε την πρότασή της στην UNESCO.
Αυτός αν και σημειώνει ότι ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός δεν αποτελεί σχέδιο ορισμού των θαλασσίων ζωνών, αναφέρει μεταξύ άλλων: «Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, που προτάθηκε στα παράκτια κράτη από τη Διακυβερνητική Ωκεανογραφική Επιτροπή στο πλαίσιο της UNESCO, είναι μια διαδικασία σχεδιασμού που στοχεύει στη διαχείριση των δραστηριοτήτων σε θαλάσσιες και παράκτιες περιοχές με επιστημονικά τεκμηριωμένο, αρμονικό και βιώσιμο τρόπο.
Η ΕΕ κατέστησε αυτό υποχρεωτικό για τα κράτη-μέλη το 2014. Με αυτόν τον σχεδιασμό, επιδιώκεται η συνέχιση όλων των δραστηριοτήτων στις θάλασσες, από την αλιεία έως τις μεταφορές, από την ενέργεια έως τον τουρισμό, από την προστασία του περιβάλλοντος έως την επιστημονική έρευνα, χωρίς συγκρούσεις και με αποτελεσματικό τρόπο».
Αυτός, στην ίδια ανάρτηση, θεωρεί τον τουρκικό ΘΧΣ σημαντικό, καθώς «αποτελεί το πρώτο επίσημο έγγραφο που αντικατοπτρίζει τα επιχειρήματα που η Τουρκία υποστηρίζει εδώ και χρόνια στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου», ενώ παράλληλα είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικός για τον τρόπο με τον οποίο η τουρκική πλευρά αντιλαμβάνεται τον ορισμό των θαλασσίων ζωνών στις θαλάσσιες περιοχές που περιβάλλουν την Τουρκία, δηλαδή στη Μαύρη Θάλασσα, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αυτός αναφέρει ότι η Τουρκία έχει δικαιώματα στη Μαύρη Θάλασσα, σύμφωνα με τα όρια της δικής της ΑΟΖ, στην Ανατολική Μεσόγειο, σύμφωνα με την οριοθέτηση που έγινε σύμφωνα με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ενώ για το Αιγαίο αναφέρει ότι «τα όρια καθορίζονται σύμφωνα με την αρχή της ‘‘μέσης γραμμής’’ μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Τουρκίας», κάτι που απεικονίζεται γραφικά και στον σχετικό τουρκικό χάρτη του ΘΧΣ.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η αναφορά του ίδιου σχετικά με τη χρονική στιγμή που Ελλάδα και Τουρκία ανακοίνωσαν τον ΘΧΣ, καθώς αυτός θεωρεί ότι η Ελλάδα είναι η πλευρά που ακολούθησε την Τουρκία στη σχετική ανακοίνωση, αφού λαμβάνει υπόψη και τονίζει ότι η Άγκυρα εξέδωσε πρώτη τον δικό της χάρτη, λίγες ώρες πριν την ελληνική ανακοίνωση (εφημερίδα «Milliyet», 16 Απριλίου 2025), αν και έπρεπε αυτός να λαμβάνει υπόψη την επίσημη κατάθεση του τουρκικού ΘΧΣ στην UNESCO (15 Ιουνίου 2025).
Εξετάζοντας τον τουρκικό χάρτη του ΘΧΣ, έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι η τουρκική πλευρά (DEHUKAM) επιχειρεί να καλύψει όλα τα προαναφερόμενα πεδία τουρκικής αρμοδιότητας, ακόμη και αυτά που έχουν σχέση με τις δραστηριότητες των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΤΕΔ), αν και ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι δεν ορίζονται ως περιοχές τουρκικού στρατιωτικού ενδιαφέροντος στο Νότιο Αιγαίο, δηλαδή η περιοχή που αποτελεί τον πυρήνα του τουρκικού αναθεωρητισμού, μιας και εκεί βρίσκεται το μείζον των ελληνικών νησιών, νησίδων και βραχονησίδων, την ελληνική κυριότητα των οποίων αμφισβητεί η Τουρκία.
Επίσης, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι η τουρκική πλευρά, μέσω του DEHUKAM, δημιούργησε ειδική ψηφιακή πλατφόρμα ενημέρωσης του διεθνούς παράγοντα για το θέμα αυτό.
Συμπερασματικά, ο χάρτης του τουρκικού ΘΧΣ έχει σκοπό να δείξει στη διεθνή κοινότητα, μέσω της UNESCO, ότι η Τουρκία έχει δικαίωμα και μπορεί να καλύψει όλα τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας στις περιβάλλουσες θάλασσες, μέσα από μία λίστα πεδίων την οποία επιμελήθηκαν με επιστημονικό τρόπο πολλοί αρμόδιοι φορείς και υπουργεία, αν και οι περιοχές αυτές κρίνονται ενδεικτικές, αφού τίποτα δεν εμποδίζει την Τουρκία, μέσω της στρατιωτικής της ισχύος και σε εφαρμογή της «Γαλάζιας Πατρίδας» να εκδηλώσει παρουσία σε όλες τις περιοχές, είτε αυτές προσδιορίζονται στον χάρτη είτε όχι.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι Απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, Κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε Μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995 – 1999 και Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα, με παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού, την περίοδο 2013 – 2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού ινστιτούτου αναλύσεων «Defense & Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο του 2022.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ