Η σημασία της συντήρησης των κτιρίων
–Υγρασία και στατική επάρκεια
Του
ΜΑΝΟΥ ΚΡΑΝΙΔΗ
Πολιτικού Μηχανικού ΕΜΠ, MSc,
CEO «Krama Property» (www.kramaproperty.com),
Γραμματέα Ενημέρωσης ΠΟΜΙΔΑ, Δημοτικού Συμβούλου Χαλανδρίου
Η συντήρηση των κτιρίων αποτελεί έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για τη μακροχρόνια ασφάλεια, τη λειτουργικότητα, τη στατική αντοχή τους και τη διατήρηση της αξίας τους.
Παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα διαθέτουμε πλούσιο και ποικίλο κτιριακό απόθεμα, η έννοια της προληπτικής συντήρησης δεν έχει ακόμη εδραιωθεί σταθερά στη νοοτροπία των ιδιοκτητών – και ακόμη λιγότερο στη διαχείριση των δημόσιων υποδομών. Συνήθως επεμβαίνουμε μόνο όταν παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα, όπως ρωγμές, υγρασία ή αποκολλήσεις υλικών, αγνοώντας ότι η φθορά είναι μια σταδιακή και συνεχής διαδικασία. Η έγκαιρη φροντίδα μπορεί να αποτρέψει σοβαρές ζημιές, να μειώσει το κόστος επισκευών και, κυρίως, να εξασφαλίσει τη στατική επάρκεια, την ποιότητα ζωής και την ασφάλεια των ενοίκων ή των χρηστών. Ειδικά μάλιστα σε μια χώρα όπου το 80% είναι ακίνητα κατασκευής προ του έτους 2000.
1. Η φυσική φθορά του χρόνου
Κάθε κτίριο, δημόσιο ή ιδιωτικό, υπόκειται στη φθορά του χρόνου. Οι επιδράσεις του ήλιου, της βροχής, της ρύπανσης και των θερμοκρασιακών μεταβολών επιβαρύνουν τα δομικά υλικά. Το σκυρόδεμα, οι μεταλλικές κατασκευές, τα κουφώματα και τα επιχρίσματα χάνουν σταδιακά τις μηχανικές και προστατευτικές τους ιδιότητες. Η φθορά μπορεί να είναι επιφανειακή, επηρεάζοντας κυρίως την αισθητική, ή βαθύτερη, επηρεάζοντας τον φέροντα οργανισμό. Σε κάθε περίπτωση, η τακτική παρακολούθηση της κατάστασης ενός κτιρίου είναι απαραίτητη, διότι κάποιες μικρές βλάβες που αγνοούνται μπορούν να εξελιχθούν σε σημαντικούς κινδύνους.
2. Η υγρασία, ο αόρατος εχθρός
Η υγρασία αποτελεί ένα από τα πιο συχνά και καταστροφικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα κτίρια. Μπορεί να προέρχεται από ανεπαρκή στεγάνωση, κατεστραμμένες υδρορροές ρωγμές, ή ακόμη και από συμπύκνωση υδρατμών λόγω κακής θερμομόνωσης. Οι συνέπειες είναι πολλαπλές:
• Εμφάνιση μούχλας, αποκολλήσεις χρωμάτων και επιχρισμάτων.
• Φθορά σε ξύλινα ή μεταλλικά στοιχεία.
• Διάβρωση του οπλισμού του σκυροδέματος, που υπονομεύει τη στατική επάρκεια.
• Προβλήματα υγείας στους ενοίκους, λόγω μικροβιακής ανάπτυξης.
Η αντιμετώπιση της υγρασίας δεν είναι απλή υπόθεση. Απαιτεί διάγνωση της αιτίας και όχι επιφανειακές λύσεις. Η σωστή στεγάνωση και υγρομόνωση, η επαρκής απορροή των ομβρίων, ο σωστός αερισμός και η θερμομόνωση είναι παράγοντες που πρέπει να αντιμετωπίζονται ολιστικά. Ένα κτίριο με επαναλαμβανόμενα προβλήματα υγρασίας συνήθως πάσχει σε επίπεδο κατασκευαστικών λεπτομερειών ή συντήρησης.
3. Η στατική επάρκεια θεμέλιο της ασφάλειας
Η στατική επάρκεια είναι ο πυρήνας της ασφάλειας κάθε κατασκευής. Αφορά την ικανότητα του κτιρίου να αντέχει στα φορτία που δέχεται – είτε πρόκειται για το ίδιο του το βάρος είτε για εξωτερικές επιδράσεις, όπως σεισμούς ή ανεμοπιέσεις.
Στην Ελλάδα, μια σεισμογενή χώρα, με πλήθος παλαιών κτιρίων, το ζήτημα είναι εξαιρετικά κρίσιμο. Πολλά κτίρια ανεγέρθηκαν με παλαιότερους κανονισμούς ή χωρίς την απαιτούμενη αντισεισμική ή μονωτική πρόβλεψη. Με την πάροδο του χρόνου, η διάβρωση του οπλισμού, οι ρωγμές στο σκυρόδεμα και οι ανεπαρκείς επεμβάσεις μειώνουν τη φέρουσα ικανότητα. Η τακτική στατική επιθεώρηση από πολιτικό μηχανικό μπορεί να αποτρέψει τέτοιους κινδύνους. Μέσω σύγχρονων τεχνικών, όπως υπερηχητικές μετρήσεις, θερμογραφία και δειγματοληψίες, είναι δυνατόν να εκτιμηθεί η κατάσταση, χωρίς να απαιτούνται εκτεταμένες επεμβάσεις. Όπου διαπιστώνονται αδυναμίες προβλέπονται έργα ενίσχυσης, όπως μανδύες σκυροδέματος, ρητινενέσεις ή προσθήκη μεταλλικών συνδέσμων.
4. Δημόσια κτίρια και υποδομές: Ο μεγάλος ασθενής
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει η κατάσταση των δημοσίων κτιρίων και υποδομών μεγάλης συνάθροισης κοινού, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις βρίσκονται σε ανησυχητική κατάσταση λόγω ελλιπούς ή ανύπαρκτης συντήρησης. Σχολεία, νοσοκομεία, σταθμοί και δημόσιες υπηρεσίες συχνά παρουσιάζουν εκτεταμένες φθορές, υγρασία ή ακόμα και στατικά προβλήματα, που δεν αντιμετωπίζονται έγκαιρα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι υποδομές του μετρό, όπως ο σταθμός στο Μοναστηράκι, όπου έχουν παρατηρηθεί κατά καιρούς ενδείξεις υγρασίας και φθορών στον φέροντα οργανισμό, στα μεταλλικά στοιχεία, στους τοίχους και στα τεχνικά έργα, χωρίς άμεση αποκατάσταση, με αποδυνάμωση της στατικής επάρκειάς τους. Αυτά τα φαινόμενα αποκαλύπτουν ένα διαχρονικό έλλειμμα συντήρησης του δημόσιου τομέα, που συχνά περιορίζεται σε αποσπασματικές επεμβάσεις, και μόνο όταν υπάρξει κίνδυνος για τη λειτουργία ή τη δημόσια εικόνα της εγκατάστασης. Η έλλειψη προληπτικού ελέγχου όχι μόνο μειώνει τη διάρκεια ζωής των υποδομών, αλλά θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια των χιλιάδων πολιτών που τις χρησιμοποιούν καθημερινά. Η πολιτεία οφείλει να θεσπίσει υποχρεωτικά προγράμματα τακτικών επιθεωρήσεων για όλα τα δημόσια κτίρια και έργα, με σαφές χρονοδιάγραμμα και διαφάνεια στα αποτελέσματα. Η συστηματική συντήρηση δεν είναι δαπάνη, αλλά επένδυση στη δημόσια ασφάλεια και στο μέλλον των υποδομών.
5. Προληπτική συντήρηση: Μια πρακτική εξοικονόμησης
Η προληπτική συντήρηση αποτελεί τη μόνη βιώσιμη στρατηγική για τη μακροζωία ενός κτιρίου. Ένα οργανωμένο πρόγραμμα τακτικών ελέγχων, ανά τριετία, ακόμη και απλών, μειώνει κατακόρυφα το κόστος επισκευών και αυξάνει τη διάρκεια ζωής της κατασκευής. Ενδεικτικά περιλαμβάνει:
• Ετήσιο καθαρισμό και επιθεώρηση ταρατσών και υδρορροών.
• Επανέλεγχο αρμών, στεγανωτικών και κουφωμάτων.
• Έλεγχο για υγρασία σε υπόγεια και περιμετρικά τοιχώματα.
• Περιοδικό στατικό έλεγχο ανά δεκαετία ή συχνότερα σε παλαιά κτίρια.
Οι μικρές επεμβάσεις που προκύπτουν από αυτούς τους ελέγχους (στεγάνωση, επισκευή ρωγμών, ανανέωση βαφών, αντικατάσταση φθαρμένων στοιχείων) εξασφαλίζουν μακροπρόθεσμα τόσο οικονομία όσο και στατική ασφάλεια και ενεργειακή απόδοση.
6. Συμπέρασμα
Η συντήρηση των κτιρίων και των υποδομών δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα. Η υγρασία, οι φθορές και η στατική υποβάθμιση πρέπει να αντιμετωπίζονται εγκαίρως, πριν εξελιχθούν σε επικίνδυνες αστοχίες. Η ευθύνη είναι κοινή, ανήκει τόσο στους ιδιοκτήτες και διαχειριστές όσο και στην Πολιτεία, που οφείλει να οργανώσει και να επιβλέπει την εφαρμογή συστηματικών προγραμμάτων ελέγχου στις δημόσιες υποδομές και να δίνει κίνητρα συντήρησης για τις ιδιωτικές οικοδομές. Η εμπειρία δείχνει ότι τα κτίρια που συντηρούνται σωστά είναι πιο ανθεκτικά, πιο υγιεινά και πιο ασφαλή. Η πρόληψη σώζει ζωές, προστατεύει περιουσίες και διατηρεί την αξία του αστικού περιβάλλοντος, δημόσιου και ιδιωτικού. Γιατί, όπως ισχύει και για κάθε τεχνικό έργο, η αντοχή του μέλλοντος θεμελιώνεται στη φροντίδα του σήμερα.
