Το δοβλέτι και τα κάστρα – Του Ν. Γ. Χαριτάκη

Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ
Πρώην Επίκουρου Καθηγητή Οικονομικών του ΕΚΠΑ
[email protected]

Μύθος αναφέρει ότι σε συνάντηση επιχειρηματιών, με αφορμή τον προσδιορισμό της σχέσης τους με τη στρατιωτική ηγεσία στη χούντα του 1967, μικρασιάτης επιχειρηματίας τοποθετήθηκε λέγοντας: «Εμείς είμαστε πάντα με το δοβλέτι». Εννοώντας βέβαια την κρατική εξουσία. Εκ καταγωγής, άλλωστε, κάτι περισσότερο θα γνώριζε για την εξουσία του βεζίρη.

Διατύπωση η οποία, βέβαια, δεν αποτελούσε έκπληξη για κανέναν παρευρισκόμενο, μιας και ακόμη και ο πιο απλός πολίτης γνώριζε ότι τα κάστρα της εξουσίας στη χώρα μας ήταν και τότε και τώρα η εφορία, η πολεοδομία, και η απόδοση της δικαιοσύνης. Κάστρα που διατηρούν, από τις απαρχές του ελληνικού κράτους, τα κλειδιά της αυταρχικά γραφειοκρατικής περιγραφής του. Η γνωστή φράση «έχει μπάρμπα στην Κορώνη» μόνο τυχαία δεν προέκυψε στην καθομιλουμένη.

Κατά καιρούς, πολλές κυβερνήσεις, διαφορετικής ιδεολογικής προσέγγισης, με πλήθος νομοθετικών ρυθμίσεων και διοικητικών αποφάσεων, προσπάθησαν να ελέγξουν τη… Λερναία Ύδρα. Τελικά, όμως, υπέκυψαν στην –εφαρμοστικά και χρονικά– πεπερασμένη τους ισχύ. Μπαλώματα και παρατάσεις.

Είμαι της γνώμης ότι, αν δεν ήταν η μνημονιακή περίοδος και η υποχρέωση να λειτουργήσουμε κάποια στιγμή με συνέπεια προς τις κοινοτικές οδηγίες, οι εξελίξεις θα μας είχαν αγνοήσει για μία ακόμη φορά. Εκφράζοντας, λοιπόν, την προσωπική μου άποψη, θεωρώ ότι πλέον και τα τρία κάστρα, εφορία, πολεοδομία και απόδοση δικαιοσύνης, χωρίς διακρίσεις μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου συμφέροντος, έχουν πέσει. Και δυστυχώς, όσο κι αν –όπως τελικά απεδείχθη– ήταν ιδιαίτερα απλό, χρειάστηκαν 14 χρόνια για να καταλυθούν.

Κάθε Έλληνας, φορολογούμενος ή μη, ταύτιζε τη φράση «έμπλεξες με το Δημόσιο» με την εφορία. Πολλαπλότητα εξουσιών. Αδυναμία διοικητικού ελέγχου ως προς την εφαρμογή και την ερμηνεία των κωδίκων. Διαπροσωπικές σχέσεις. Δυνατότητα απόλυτης εξουσίας των οργάνων ακόμη και στην προσωπική ελευθερία των πολιτών είναι μόνο μία μικρή περιγραφή της πραγματικότητας. Ο χρηματισμός τελικά ήταν η καλύτερη συμβιβαστική λύση. Τουλάχιστον, απέφευγαν οι πολίτες την αέναη αντιπαλότητα με τη φορολογική διοίκηση.

Τι έπρεπε να γίνει; Συγκέντρωση όλων των στοιχείων και των πληροφοριών σε ένα σημείο, αυτό που λέμε one shop stop, και μία αρχή υπεύθυνη για να διατυπώνει τη θέση της σχέσης των πολιτών με το Δημόσιο. Η πολυφωνία και η άκριτη ερμηνεία των διατάξεων, χωρίς ευθύνη των ερμηνευτών, δημιουργούσε μόνο προβλήματα και όχι λύσεις. Χρειάστηκε χρόνος, θέληση και πείσμα, αλλά, βοηθούσης και της τεχνολογίας, το πρόβλημα λύθηκε. Οι φόβοι απώλειας εσόδων εξαφανίστηκαν και μαζί με αυτούς εξαφανίστηκε και η λογική των στρεβλών κινήτρων. Αν γνωρίζεις ότι δεν μπορείς να φοροδιαφύγεις, δεν έχεις λόγο να μπλέξεις. Ούτε ποινικές ευθύνες, ούτε διακανονισμοί εκτός νομιμότητας, ούτε, βέβαια, δικαστικές αντιδικίες.

Η ΑΑΔΕ, κατά τα πρότυπα των αντίστοιχων διεθνών φορέων, απέδειξε ότι το κράτος δεν είναι γυμνό από έσοδα, εφόσον οι πολίτες παράγουν και η δημόσια διοίκηση γνωρίζει και έχει τη βούληση να εισπράξει.

Πολεοδομία ή, διαφορετικά, το δεύτερο κάστρο της εθνικής μας αυθαιρεσίας. Κανόνες επί κανόνων. Νόμοι που δεν εφαρμόζονται. Ιδιοκτησίες που δεν καλύπτουν τις οικοδομικές άδειες. Καταπατήσεις και ωχαδερφισμός. Κτηματολόγιο, που μόνο Κτηματολόγιο δεν ήταν. Και όλα αυτά σε μια εποχή που η ηλεκτρονική αποτύπωση επιτρέπει καταγραφή ακόμη και σε τρεις διαστάσεις. Ντρεπόμαστε να εξηγήσουμε πως η άδεια κατασκευής διαφέρει μεταξύ πραγματικής, δανειακής, ηλεκτροδοτούμενης και φορολογούμενης ιδιοκτησίας. Πλήρης ασυμμετρία μεταξύ ιδιοκτησίας και χρήσης γης. Χωρίς, βέβαια, να λαμβάνουμε θέση σε θέματα δημόσιας ή / και ιδρυματικής περιουσίας. Τι κι αν κατά καιρούς κυκλοφορούσε η επιταγή «δήλωσέ το για να το σώσεις». Το δηλώναμε στο Ε9, στην καλύτερη των περιπτώσεων, και χρωστούσαμε τον ΕΝΦΙΑ, γιατί θεωρούσαμε ότι δεν θα το αναζητήσουν. Η δήλωση ήταν πλασματική, γιατί θεωρούσαμε ότι ακόμη και στη μεταβίβαση θα μπορούσαμε να το νομιμοποιήσουμε. Αν ήταν αυθαίρετο, είχε πλεονεκτήματα στην ηλεκτροδότηση και στο κόστος των λοιπών δημοσίων και κοινωνικών υποχρεώσεων.

Απλώς, και πάλι χωρίς ιδιαίτερες μεταρρυθμίσεις, έπεσε κι αυτό το κάστρο. Για μία ακόμη φορά, η τεχνολογία, η θέληση, μαζί με το πείσμα, απέδωσαν. Το πληροφοριακό σύστημα έκλεισε και μαζί μ’ αυτό αναδείχθηκαν οι αναγκαίες παρεμβάσεις. Η τεράστια για τα εθνικά δεδομένα ιδιωτική περιουσία, η οποία, σύμφωνα με την ΑΑΔΕ, πλησιάζει τα 800 δισ., είναι καταγεγραμμένη και ταυτοποιημένη. Η κωδικοποίηση των δικαιωμάτων περιμένει τον Νέο Οικονομικό Κώδικα μετά την απόφαση του ΣτΕ, ώστε να οριστικοποιήσει τη νομιμότητα και τις αυθαιρεσίες του παρελθόντος. Και πλέον η ευθύνη ελέγχου της νομιμότητας των πολεοδομικών κανόνων περνάει για πρώτη φορά από τις κατά τόπους πολεοδομίες στο ΤΕΕ, δηλαδή στην επαγγελματική οργάνωση των μηχανικών. Αν οι τεχνικές εταιρείες ή οι μηχανικοί δεν τηρούν την άδεια, τις ευθύνες τις έχουν αυτοί κι όχι οι κατά τόπους πολεοδομίες.

Απλώς, για πρώτη φορά, η ευθύνη τήρησης των κανόνων δόμησης διαχωρίζεται από τον έλεγχο υλοποίησης της άδειας. Σωστά λοιπόν και το ΤΕΕ επιχειρηματολογεί υπέρ της άποψης ότι οι κανόνες αδειοδότησης οφείλουν να περιορίζονται σε τρία στοιχεία: Ύψος, όγκος και περιβάλλων ελεύθερος χώρος. Όσο απλούστερος ο νόμος, τόσο καλύτερα ελέγξιμος.

Πολύ άμεσα θα αλωθεί και το τρίτο και τελευταίο κάστρο της κρατικής ηγεμονίας. Οι πολλά υποσχόμενες αλλαγές στις διαδικασίες της τελεσίδικης λήψης αποφάσεων ανακοινώθηκαν και, καλώς εχόντων των πραγμάτων, σύντομα κι αυτές θα γίνουν νόμος του κράτους αλλάζοντας τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.

Σε λιγότερο από έναν χρόνο θα υπάρχει τελεσίδικη απόφαση. Υποχρεωτικά και με ευθύνη των δικαστικών αρχών. Αποκλειστικότητα και δεσμευτικότητα των διαδίκων και των δικαστών ως προς την τήρηση των προθεσμιών. Προσδιορισμός της διαταγής πληρωμής από ανεξάρτητο δικηγόρο, εκτός των αντιδίκων, και αυστηρή διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης, ώστε να μηδενιστούν οι εκ των υστέρων ανακοπές. Είναι λίγα από τα προβλεπόμενα στο προς εξέταση νομοσχέδιο. Το σημαντικότερο, όμως, απ’ όλα αυτά είναι η αίτηση αποζημίωσης με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Εκεί όπου τα ποσά δεν προσδιορίζονται με ανώτατα όρια, αλλά με βάση την οικονομική και την ηθική βλάβη του αδύνατου μέρους.

Όταν, σε πρόσφατη ομιλία του στο ΙΟΒΕ, ο βασικός διαπραγματευτής της «τρόικας» εκ μέρους του ΔΝΤ Ντέκλαν Κοστέλο έλεγε ότι η χώρα έχει τη δυνατότητα να αναπτύσσεται ακόμη και με 6% σε ετήσια βάση, πολλοί τον χλεύασαν. Ίσως είναι πρόωρο, αλλά δεν στερείται βάσης, με δεδομένο ότι ο συγκεκριμένος επιστήμονας έχει άριστη γνώση της ελληνικής οικονομίας και οι προτάσεις για μεταρρυθμίσεις που αφορούσαν την κατάρρευση των τριών κάστρων προήλθαν από τις δικές του εισηγήσεις.

Επειδή έπεσαν τα κάστρα, δεν σημαίνει ότι τελείωσε και η πορεία. Απλώς δικαιολογείται μια κάποια αισιοδοξία. Keep on walking, λοιπόν.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ