Παγκόσμια η κρίση στελέχωσης των νοσοκομείων με νοσηλευτικό προσωπικό

Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ GLOBAL NURSES UNITED

–Οι συνέπειες για ασθενείς και νοσηλευτές
–Σήμα κινδύνου και για την Ελλάδα

Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

Η Πανελλήνια Συνδικαλιστι­κή Ομοσπονδία Νοσηλευτικού Προσωπικού (ΠαΣΟΝοΠ), ως εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Global Nurses United (GNU), στο πλαίσιο του εορτασμού για τη Διεθνή Η­μέρα Νοσηλευτικής (12 Μα­ΐου) έδωσε στη δημοσιότητα την πρόσφατη έκθεση του GNU με τίτλο «Παγκόσμια Κρίση, Συλλογική Λύση: Αντιμετωπίζοντας την Παγκόσμια Κρίση Στελέχωσης Νοσηλευτικού Προσωπικού» (Μάιος 2025), η οποία αναδεικνύει τις παγκόσμιες διαστάσεις της κρίσης στελέχωσης στο νοσηλευτικό προσωπικό και τις συνέπειές της στην ποιότητα και στην ασφάλεια των υπηρεσιών υγείας.

Σύμφωνα με την έκθεση, η παγκόσμια κρίση στελέχωσης του νοσηλευτικού προσωπικού επηρεάζει τα συστήματα υγείας διεθνώς. Βασισμένη σε δεδομένα από διαφορετικές χώρες και την εμπειρία συνδικαλιστικών οργανώσεων, αποτυπώνει ότι η χρόνια υποστελέχωση υπονομεύει σοβαρά τη φροντί­δα των ασθενών και απειλεί την υγεία και την ασφάλεια των νοσηλευτών.

Η κρίση παίρνει διαφορετικές μορφές ανά γεωγραφική περιοχή –με τον Παγκόσμιο Βορρά να πλήττεται από μαζικές παραιτήσεις λόγω εξουθενωτικών συνθηκών και τον Παγκόσμιο Νότο να υποφέρει από έλλειψη πόρων–, ωστό­σο, οι αιτίες συγκλίνουν και αναγνωρίζονται παντού: Υποτίμηση της νοσηλευτικής εργασίας, ανυπαρξία προστατευτικών πολιτικών, τεχνολογικές ανατροπές χωρίς επαρκή εποπτεία, συνεχής αποεπένδυση στα δημόσια συστήματα υγείας. Συνοπτικά, στην έκθεση γίνεται αναφορά για:

• την παγκόσμια κρίση στη στελέχωση του νοσηλευτικού προσωπικού,
• την επιτακτική ανάγκη για βελτίωση των συνθηκών εργασίας,
• την πρόληψη και την εξάλειψη της βίας στον χώρο εργασίας,
• την ανάγκη προτεραιοποίησης της πρόληψης κατά των μεταδοτικών νοσημάτων,
• τη δίκαιη διεκδίκηση του νοσηλευτικού προσωπικού για μισθολογική αναβάθμιση και εξορθολογισμό του εργασιακού ωραρίου,
• την αδυναμία της τεχνολογίας να υποκαταστήσει την επαγγελματική κρίση και την κλινική εμπειρία των νοσηλευτών,
• τη ζωτικής σημασίας διασφάλιση και ενίσχυση των εργασιακών δικαιωμάτων.

Η έκθεση καταλήγει στο ότι μόνο η ενίσχυση των εργασιακών δικαιωμάτων και η συλλογική δράση των νοσηλευτών μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, όπως η νομοθετική κατοχύρωση ασφαλών αναλογιών νοσηλευτών – ασθενών.

Η ΠαΣΟΝοΠ τονίζει ότι τα συμπεράσματα της έκθεσης αντικατοπτρίζουν πλήρως την κατάσταση στην Ελλάδα. Το νοσηλευτικό προσωπικό καλείται να καλύψει τεράστια κενά προσωπικού, υπό εξαντλητικές συνθήκες, χωρίς την απαιτούμενη αναγνώριση, στήριξη και θεσμική προστασία που επιβάλλει η φύση της εργασίας του.

Η ΠαΣΟΝοΠ καλεί την Πολιτεία να αναγνωρίσει την ουσιαστική συμβολή του νοσηλευτικού προσωπικού και να προχωρήσει άμεσα σε θεσμικά μέτρα που θα διασφαλίζουν την επαρκή και ασφαλή στελέχωση των δομών υγείας, τις ασφαλείς και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, τη θεσμική αναγνώριση και προστασία των νοσηλευτών.

Ίδιες οι συνέπειες για ασθενείς και νοσηλευτές
Ειδικότερα, όπως αναφέρει η έκθεση του Global Nurses United, πολλές μελέτες έχουν εντοπίσει την υποστελέχωση ως τον καθοριστικό παράγοντα που επηρεάζει την επαγγελματική ικανοποίηση, την ασφάλεια των ασθενών και τη συνολική ποιότητα της φροντίδας, συμπεριλαμβανομένων των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων σε διάφορες χώρες. Ο αυξημένος φόρτος εργασίας για τους νοσηλευτές –σε χώρες υψηλού, μεσαίου ή χαμηλού εισοδήματος– συνδέεται με θνητότητα εντός των νοσοκομείων, νοσοκομειακές λοιμώξεις και σφάλματα φαρμακευτικής αγωγής στους ασθενείς, καθώς και με υψηλά επίπεδα ηθικής επιβάρυνσης, τραυματισμούς από βελόνες και αιχμηρά αντικείμενα, απουσίες από την εργασία και πρόθεση εγκατάλειψης του επαγγέλματος από τους νοσηλευτές σε όλες τις χώρες.

Η κρίση στελέχωσης νοσηλευτικού προσωπικού εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους ανά τον κόσμο, με ιδιαίτερα έντονες διαφοροποιήσεις μεταξύ του Παγκόσμιου Βορρά και του Παγκόσμιου Νότου. Στον Παγκόσμιο Βορρά, η κρίση επικεντρώνεται κυρίως στην αποχώρηση των νοσηλευτών από το επάγγελμα λόγω κακών συνθηκών εργασίας και ηθικής καταπόνησης, ενώ στον Παγκόσμιο Νότο τα προβλήματα είναι ακόμα πιο σύνθετα και περιλαμβάνουν την υποχρηματοδότηση, περιορισμένες ή καταρρέουσες υποδομές, ελάχιστο αριθμό επαγγελματιών υγείας και υψηλό φορτίο μεταδοτικών νοσημάτων και προβλημάτων μητρικής / παιδικής υγείας, εξαιτίας σοβαρής έλλειψης πόρων και κοινωνικών ανισοτήτων.

Όπως υποστηρίζει η έκθεση, αυτή η κρίση δεν είναι χωρίς λύση. Σημα­ντικός αριθμός μελετών έχει καταδείξει ότι οι πολιτικές καθορισμένων ελάχιστων αναλογιών νοσηλευτών – ασθενών βελτιώνουν αποτελεσματικά τα επίπεδα στελέχωσης και την υγεία και την ασφάλεια τόσο των νοσηλευτών όσο και των ασθενών. Εδώ και δεκαετίες, διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Έργασίας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Διεθνές Συμβούλιο Νοσηλευτών, έχουν προτείνει πολιτικές λύσεις για την α­ντιμετώπιση του προβλήματος, χωρίς όμως να υπάρξει σημαντική εθελο­ντική κινητοποίηση από τις κυβερνήσεις και τον κλάδο.

Δεν υπάρχει έλλειψη νοσηλευτών πρόθυμων και έτοιμων να φροντίσουν τους ασθενείς, αυτό που λείπει είναι οι ασφαλείς και υποστηρικτικές συνθήκες εργασίας για τους σημερινούς και μελλοντικούς νοσηλευτές. Σε όλο τον κόσμο, οι χώρες αντιμετωπίζουν αυξήσεις σε μεταδοτικά νοσήματα, περιστατικά βίας στον χώρο εργασίας και άλλα ζητήματα ασφάλειας, τα οποία απειλούν τόσο την προσέλκυση όσο και τη διατήρηση του νοσηλευτικού προσωπικού. Λαμβάνοντας υπόψη τη λεπτομερή και απαιτητική φύση της νοσηλευτικής εργασίας, σε συνδυασμό με αυτές τις προκλήσεις, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το επάγγελμα βιώνει τακτικές αποχωρήσεις εργαζομένων. Οι επιπτώσεις της εργασίας σε επισφαλείς και υποστελεχωμένες συνθήκες είναι σοβαρές και αποτελούν βασικό παράγοντα για τα υψηλά ποσοστά αποχώρησης από το επάγγελμα. Πλήθος ερευνών έχει τεκμηριώσει το μεγάλο ψυχικό και σωματικό τίμημα που πληρώνουν οι νοσηλευτές, περιγράφοντάς το συχνά με τον όρο «επαγγελματική εξουθένωση» (burnout).

Η πρόληψη των μεταδοτικών νοσημάτων πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα
Η Global Nurses United (GNU) στη μελέτη της αποδεικνύει ότι η κλιματική αλλαγή έχει επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία και μέσα στο συνεχώς επεκτεινόμενο φάσμα αυτής της απειλής ξεχωρίζει ένας ιδιαίτερα γνωστός επιθετικός παράγοντας: τα μεταδοτικά νοσήματα. Τα ανθρώπινα παθογόνα νοσήματα επιδεινώνονται εύκολα λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, η οποία φέρνει τους ανθρώπους σε στενότερη επαφή με τα παθογόνα, αυξάνει τον ρυθμό ανάπτυξης πολλών μικροοργανισμών και επεκτείνει τη γεωγραφική εξάπλωση φορέων ασθενειών, όπως τα κουνούπια και τα τσιμπούρια. Αυτό, με τη σειρά του, επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το παγκόσμιο νοσηλευτικό προσωπικό, το οποίο καλείται να φροντίσει άτομα που εκτίθενται σε αυτά τα παθογόνα, καθώς τα μεταδοτικά νοσήματα είναι συχνά εξαιρετικά μολυσματικά και μπορεί να απαιτούν πολλαπλές, επείγουσες παρεμβάσεις.

Η ασφαλής στελέχωση αποτελεί επίσης ουσιώδες μέτρο για την προστασία νοσηλευτών και ασθενών από μεταδοτικά νοσήματα. Μόνο μέσω ασφαλούς στελέχωσης μπορεί να γίνεται αποτελεσματικός έλεγχος, άμεση απομόνωση και φροντίδα των ασθενών με λοιμώδη νοσήματα, περιορίζοντας έτσι τη μετάδοση. Η ασφαλής στελέχωση είναι απαραίτητη, για να έχουν οι νοσηλευτές τον απαραίτητο χρόνο να φορούν και να αφαιρούν σωστά τον ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό και να τηρούν τα κρίσιμα πρωτόκολλα ασφάλειας, δεδομένου ότι η φροντίδα ασθενών με μεταδοτικά νοσήματα απαιτεί επιπλέον χρόνο. Πράγματι, έρευνες έχουν δείξει ότι οι νοσηλευτές σε νοσοκομεία με καλύτερη στελέχωση είχαν 62% χαμηλότερες πιθανότητες να υποστούν τραυματισμό από βελόνα και ότι η στελέχωση των νοσηλευτών ήταν ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας για εκθέσεις σε σωματικές εκκρίσεις.

Η τεχνολογία δεν μπορεί να αντικαταστήσει τους νοσηλευτές
Τέλος, ένα εξίσου σημαντικό κομμάτι στο οποίο επικεντρώνεται η έκθεση του Global Nurses United είναι ο τομέας της τεχνολογίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η βιομηχανία υγειονομικής περίθαλψης και οι κυβερνήσεις έχουν προωθήσει τη ραγδαία επέκταση της τεχνολογίας, ως μια ψευδεπίγραφη λύση στην κρίση υποστελέχωσης που οι ίδιες έχουν δημιουργήσει.

Ως αποτέλεσμα, οι νοσηλευτές καλούνται ολοένα και περισσότερο να αντιταχθούν σε εργοδότες που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη (AI) και αλγοριθμικά συστήματα για να υποκαταστήσουν την κλινική κρίση και ε­μπειρία των νοσηλευτών, καθώς και ψηφιακές πλατφόρμες και εφαρμογές για να απορρυθμίσουν το επάγγελμα και να εφαρμόσουν εκμεταλλευτικά μοντέλα εργασίας. Καμία τεχνολογία δεν μπορεί να αντικαταστήσει την επαγγελματική κρίση και την κλινική εμπειρία των νοσηλευτών. Έτσι, λοιπόν, όταν οι εργοδότες χρησιμοποιούν αυτά τα υποδεέστερα συστήματα για να υποκαταστήσουν την άμεση φροντίδα, κινδυνεύουν να προκαλέσουν άνισες επιπτώσεις, μειώνοντας τη στελέχωση, απαξιώνοντας τη νοσηλευτική εργασία και, κατά συνέπεια, υποβαθμίζοντας τη φροντίδα των ασθενών.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Φωτο: @freepik