Χοντραίνει το παιχνίδι

Και ενώ το φιλοτουρκικό λόμπι σε ΗΠΑ και ΕΕ κάνει αγώνα δρόμου για να καθορίσει τα γεγονότα, η ελληνική πλευρά καλείται να αναπτύξει ανάλογη διεθνή κινητικότητα για την προάσπιση των ελληνικών ζωτικών συμφερόντων και να οργανωθεί με σοβαρότητα, απευθυνόμενη αποτελεσματικά στο εξωτερικό και όχι το εσωτερικό της ακροατήριο.

Όσο λοιπόν προχωρούν οι εξελίξεις, τρία είναι τα ζητήματα που θα καθορίσουν σε πολλά επίπεδα τις εξελίξεις και θα αποφασίσουν το γεωστρατηγικό βάρος του καθενός σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο:

• Το αν θα περάσει ο αγωγός που θα μεταφέρει το αέριο της Κασπίας στην Ευρώπη από ελληνικό έδαφος (αν δηλαδή θα προτιμηθεί τον Ιούνιο από το εταιρικό κονσόρτσιουμ που διαχειρίζεται το αζέρικο κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ ο αγωγός TΑP, που διασχίζει Ελλάδα και Αλβανία και υποθαλάσσια οδηγεί στην Ιταλία, ή ο Nabucco West, που μέσω των Βαλκανίων οδηγεί στην Αυστρία) και με τι αποτέλεσμα θα λήξει η αναμέτρηση Ρωσίας – Δύσης για τον έλεγχο των ενεργειακών υποδομών των Βαλκανίων.

• Ο τρόπος με τον οποίο το αέριο από τα κυπριακά και ισραηλινά κοιτάσματα της ΝΑ Μεσογείου θα μεταφερθεί στην Ευρώπη.

• Ο καθόρισμος των ΑΟΖ Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου στη ΝΑ Μεσόγειο, προκειμένου να προχωρήσει η εκμετάλλευση των σχετικών κοιτασμάτων.

Όπως όλα δείχνουν, όσο ο χρόνος προχωρά οι διάφοροι παίκτες και παράγοντες που εμπλέκονται άμεσα, ή επιθυμούν να έχουν εμπλοκή και ρόλο στις τελικές αποφάσεις, παίρνουν θέση και ετοιμάζονται για τις διαδοχικές αναμετρήσεις σε διπλωματικό και επιχειρηματικό επίπεδο, που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη.

Στο πλαίσιο αυτό θόρυβο προκάλεσαν την Τρίτη οι δηλώσεις του αμερικανού πρώην διπλωμάτη και πρώην πρέσβη των ΗΠΑ στο Αζερμπαϊτζάν Ματ Μπράιζα, σε συνέδριο για θέματα ενέργειας που έγινε στην Αθήνα, οι οποίες θεωρήθηκε από πολλούς ότι εκφράζουν τις θέσεις των ΗΠΑ για την περιοχή.

Σε συντομία, ο Μπράιζα δήλωσε ότι ο Nabucco West έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες έναντι του TAP, ότι ένας αγωγός που θα ένωνε Ελλάδα και Κύπρο είναι οικονομικά ασύμφορος και η καλύτερη λύση είναι το κυπριακό αέριο να μεταφερθεί στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας, ότι το καλύτερο μοντέλο για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της ΝΑ Μεσογείου είναι αυτό της Αρκτικής (δημιουργία διεθνούς κονσόρτσιουμ που θα έχει την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων και θα μοιράζει κέρδη ποσοστιαία σε Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο) και προειδοποίησε κατά της πώλησης ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ στην Gazprom.

Επιπλέον, υποστήριξε ότι το καλύτερο δυνατό σενάριο για την Ελλάδα είναι να γίνει όχι διαμετακομιστικός κόμβος, όπως η ελληνική πλευρά διακηρύσσει και φιλοδοξεί, αλλά «trade hub», δηλαδή ένα περιφερειακό κέντρο που θα συγκεντρώνει και θα μεταπωλεί φυσικό αέριο και όπου θα διαπραγματεύονται και θα καθορίζονται οι τιμές του φυσικού αερίου για την περιοχή.

Γνώστες των αμερικανικών πραγμάτων, όμως, τονίζουν ότι Μπράιζα δεν εκφράζει, όπως ο ίδιος αφήνει να διαρρέεται, τη θέση των ΗΠΑ, αλλά τον εαυτό του και τα τουρκικά και αζερικά εταιρικά συμφέροντα που εκπροσωπεί.

Αυτό που λίγοι στην Αθήνα γνωρίζουν, είναι ότι ο Ματ Μπράιζα, μετά το πέρας της θητείας του στο Αζερμπαϊτζάν, η οποία δεν ανανεώθηκε έπειτα από πίεση του αρμενικού λόμπι, εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από το αμερικανικό υπουργείο Eξωτερικών. Ο Μπράιζα κινήθηκε την τελευταία δεκαετία από διάφορες θέσεις της αμερικανικής διπλωματίας στην περιοχή του Καυκάσου και της Κασπίας και ενεπλάκη έντονα στο ζήτημα των αγωγών. Ελέγχεται για τις σκιώδεις σχέσεις του με αζερικά και τουρκικά συμφέροντα στην περιοχή, ενώ κατηγορήθηκε συχνά ότι το γεμάτο χλιδή γάμο του στην Κωσταντινούπολη το 2007 με την τουρκοαμερικανίδα διεθνολόγο Ζεινό Μπαράν πλήρωσαν αζερικά κεφάλαια.

Μετά την εκδίωξή του από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ τον Ιούνιο του 2012, έγινε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της τουρκικής πετρελαϊκής εταιρείας Turcas Petrol.

Αυτό που στην πραγματικότητα δείχνουν οι δηλώσεις Μπράιζα, αλλά και πρόσφατες εκθέσεις διεθνών «δεξαμενών σκέψης», όπως αυτή του International Crisis Group, που υποστηρίζει ότι η μόνη ρεαλιστική λύση για την Κύπρο είναι να μεταφερθεί το φυσικό της αέριο μέσω Τουρκίας με μια ταυτόχρονη οριστική λύση του Κυπριακού, είναι η έντονη κινητικότητα που έχει αναπτύξει ο τουρκικός παράγοντας και το αμερικανικό φιλοτουρκικό λόμπι που δρα διαχρονικά στις ΗΠΑ.

Πρώτος στόχος είναι η υποβάθμιση του ρόλου της Ελλάδας στο παζλ των αγωγών και η ανάδειξη της Τουρκίας σε κυρίαρχο διαμετακομιστικό κόμβο μεταφοράς φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.

Αλλά τα πράγματα δεν σταματούν εκεί. Ευρύτερη στρατηγική είναι η άσκηση πίεσης σε Κύπρο και Ελλάδα εν μέσω οικονομικής κρίσης, ώστε με το «καρότο» της αξιοποίησης των κοιτασμάτων να λυθούν ζητήματα όπως το Κυπριακό και η διευθέτηση του ζητήματος της επήρειας του Καστελλορίζου στην οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ με τρόπο που θα εξυπηρετεί τα τουρκικά ζωτικά συμφέροντα.

Υπέρ μας το Ισραήλ

Ανάχωμα στις προσπάθειες αυτές είναι, μεταξύ άλλων, η στρατηγική συνεργασία που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ισραήλ. Ενδεικτικό είναι ότι στο ίδιο συνέδριο που μίλησε ο Μπράιζα την Τρίτη, ο θερμότερος υποστηρικτής της δημιουργίας ενός αγωγού που θα ενώσει την Κύπρο με την Κρήτη ήταν ο πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα, Αριέλ Μέκελ.

Ο κ. Μέκελ επίσης ανέφερε ότι ισραηλινοί ειδικοί εκτιμούν ότι στην Ελλάδα υπάρχουν πολύ σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου όχι μόνο στις περιοχές που έχουν ερευνηθεί, αλλά και στον κόλπο του Θερμαϊκού, και οι ισραηλινές εταιρείες έχουν καταθέσει ήδη σχετικά αιτήματα στις ελληνικές αρχές για τη διεξαγωγή ερευνών.

Όταν ρωτήθηκε για το αν είναι πιθανή μια αναθέρμανση των σχέσεων της χώρας του με την Τουρκία, ο πρέσβης τόνισε ότι ακόμη κι αν κάτι τέτοιο συμβεί, δεν θα επηρεάσει τις σχέσεις με την Ελλάδα.

Να σημειώσουμε εδώ πως εκτιμάται ότι, μετά την έντονη αντιϊσραηλινή στροφή των τελευταίων χρόνων, καμία ισραηλινή κυβέρνηση δεν θα γίνει όμηρος της Τουρκίας, δεχόμενη να μεταφερθεί το ισραηλινό φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω του τουρκικού δικτύου αγωγών.

Τέλος, σημαντική αναμένεται να είναι η έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (έναν από τους τρεις σημαντικότερους ευρωπαϊκούς θεσμούς) στις 12 Μαρτίου της έκθεσης για τον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης ως το 2050, συντάκτης της οποίας είναι η ελληνίδα ευρωβουλευτής Νίκη Τζαβέλα, στην οποία γίνεται λόγος για την επείγουσα ανάγκη θέσπισης ολοκληρωμένης πολιτικής της ΕΕ στο ζήτημα της οριοθέτησης των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών (ΑΟΖ) των κρατών-μελών της ΕΕ. Η κ. Τζαβέλα δήλωσε σε σχετική ομιλία της ότι, παρότι η ανακήρυξη ΑΟΖ θα επιφέρει τριβές με την Τουρκία, η ΕΕ θα στηρίξει τις χώρες-μέλη της.

Τέλος, σημαντικό είναι επίσης να αναφερθεί ότι στην ίδια έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υιοθετείται, ως σημαντική για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών της ΕΕ, η δημιουργία ενός συμπληρωματικού «πλωτού διαδρόμου» μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο, όπου στην ουσία περιγράφεται η μελλοντική μεταφορά του υγροποιημένου κυπριακού φυσικού αερίου μέσω, σε μεγάλο βαθμό, του ελληνικού εμπορικού στόλου.