Η κρίση στις σχέσεις στρατεύματος και πρωθυπουργού στην Τουρκία
Ο αρχηγός του τουρκικού ΓΕΕΘΑ καθώς και οι αρχηγοί Στρατού και Αεροπορίας προτίμησαν να παραιτηθούν παρά να συμμετάσχουν στο συμβούλιο που θα έκρινε ανώτατους αξιωματικούς που φέρονται αναμεμειγμένοι σε έκνομες πράξεις, στρεφόμενες κατά των δημοκρατικών θεσμών. Είναι γνωστές εξάλλου οι συλλήψεις ανώτατων στελεχών του στρατεύματος που φέρονται αναμεμειγμένοι στις γνωστές υποθέσεις «Βαριοπούλα» και «Εργκένεκον». Αξίζει να σημειωθεί ότι η θητεία του παραιτηθέντος αρχηγού ΓΕΕΘΑ στρατηγού Ισίκ Κοσανέρ έληγε σε δύο χρόνια.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση Ερντογάν αντιμετωπίζει προβλήματα με τη στρατιωτική ηγεσία. Σοβαρές τριβές υπήρξαν μεταξύ κυβέρνησης και στρατεύματος τα τελευταία χρόνια. Η κυβέρνηση Ερντογάν κατέβαλε, και μάλιστα όχι ανεπιτυχώς, προσπάθειες να περιορίσει τον ρόλο του στρατεύματος, όπως έγινε με το δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου του 2010. Το 58% του τουρκικού λαού ενέκρινε 26 αλλαγές του Συντάγματος το 1982, που είχε υιοθετηθεί μετά το πραξικόπημα των στρατιωτικών το 1980. Μεταξύ των αλλαγών αυτών περιλαμβάνονται κι εκείνες βάσει των οποίων οι στρατιωτικοί λογοδοτούν πλέον στα πολιτικά δικαστήρια για τα εγκλήματα κατά του Πολιτεύματος και όχι στα στρατοδικεία, όπως γινόταν μέχρι τότε.
Παρ’ όλα αυτά ο ρόλος των στρατιωτικών στη σημερινή Τουρκία παραμένει υπολογίσιμος.
Τα περισσότερα στελέχη του στρατεύματος προέρχονται από λαϊκές τάξεις και μπορεί μεν οι απολαβές τους να είναι σχετικά χαμηλές, τους παρέχονται όμως πολλά προνόμια, όπως άνετες κατοικίες, σε ειδικά γι’ αυτούς κτισμένα συγκροτήματα, που περιλαμβάνουν σύγχρονες ανέσεις. Τα μέλη των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων αποφεύγουν να συναναστρέφονται με μέλη άλλων κοινωνικών ομάδων και γενικά απολαύουν σεβασμό και κύρος.
Ο Στρατός αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες του Κεμαλισμού. Έχει αναγορευθεί θεματοφύλακας της κεμαλικής παράδοσης, ενώ δύσκολα μπορεί κανείς να εντοπίσει πότε και πώς ο Κεμάλ ανέθεσε ρητά τον ρόλο αυτόν στο στράτευμα. Η κυβέρνηση Ερντογάν, με αργά μεν αλλά σταθερά βήματα, προσπάθησε να περιορίσει τον ρόλο του. Πολλοί εξέλαβαν τούτο ως εκδήλωση δημοκρατικής ευαισθησίας. Αλλά άλλοι κατανοούν απόλυτα ότι ο τούρκος πρωθυπουργός δεν λησμονεί τις κατά καιρούς στο παρελθόν «παρεμβατικές πρωτοβουλίες» του στρατεύματος, τρεις μάλιστα τον αριθμό…
Τυπικά η παρούσα κρίση έληξε με τον διορισμό της νέας ηγεσίας του στρατεύματος. Νέος αρχηγός ΓΕΕΘΑ διορίστηκε μέχρι το 2015 ο μέχρι τώρα διοικητής της Στρατοχωροφυλακής στρατηγός Οζέλ.
Είναι πάντως χαρακτηριστικό, όπως αναφέρθηκε στα τουρκικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ότι ενώ η κυβέρνηση επέμεινε στη συνταξιοδότηση 14 ανώτατων αξιωματικών, που βαρύνονται με κατηγορίες, η ηγεσία του στρατεύματος επέμεινε στην παράταση της θητείας τους για έναν ακόμη χρόνο, που και τελικά έγινε δεκτό, προκειμένου να τερματιστεί η κρίση στις σχέσεις στρατεύματος – κυβέρνησης και να τηρηθούν εύλογες ισορροπίες. Ακόμη όμως πιο χαρακτηριστική είναι η προβολή από τα ΜΜΕ της κλασικής φωτογραφίας του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου με τη διαφορά ότι για πρώτη φορά στα χρονικά ο πρόεδρος της κυβέρνησης καθόταν μόνος στην κορυφή του τραπεζιού, χωρίς να έχει δίπλα του τον αρχηγό των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, όπως επέβαλε η μέχρι τώρα απαρέγκλιτα ακολουθούμενη πρακτική. Ο στρατηγός καθόταν δίπλα. Τα μηνύματα εύλογα…
Όσον αφορά τώρα το κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει, κατά πόσο δηλαδή η επιχειρούμενη από την τουρκική κυβέρνηση περαιτέρω συρρίκνωση του ρόλου του στρατεύματος θα έχει θετική επίδραση στις σχέσεις Αθήνας – Άγκυρας, όπως πολλοί πιστεύουν, φοβόμαστε ότι η απάντηση είναι αρνητική. Τι μας κάνει να πιστέψουμε ότι τυχόν περαιτέρω περιορισμός του ρόλου του στρατεύματος θα αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα στις τουρκικές διεκδικήσεις; Τι άλλαξε στις ελληνοτουρκικές σχέσεις –παρά μάλιστα και τον καταιγισμό των σχετικών δηλώσεων και την ατέρμονη ανταλλαγή ευχολογίων των δύο πλευρών– από τότε που ανέλαβε η κυβέρνηση Ερντογάν;
Μην ξεχνάμε ότι σύμφωνα με την πιστά ακολουθούμενη τουρκική τακτική όλες οι ελληνικές διαμαρτυρίες για τις τουρκικές αμφισβητήσεις, παραβιάσεις στο Αιγαίο κ.λπ., που διενεργούνται από τους στρατιωτικούς, απορρίπτονται από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών.
Τούτο σημαίνει δύο τινά: Είτε το στράτευμα ενεργεί τελείως αυτονομημένα από την κυβέρνηση και το υπουργείο Εξωτερικών αναγκάζεται να ακολουθεί, είτε, σε σύμπνοια με το ίδιο το υπουργείο, το στράτευμα αναλαμβάνει να υλοποιεί τη συστηματική αυτή παραβατική συμπεριφορά των εντολέων του.
Γιʼ αυτό και πιστεύουμε ότι κι αν ακόμη η κυβέρνηση Ερντογάν επιτύχει περαιτέρω περιορισμό του ρόλου του στρατεύματος, η τουρκική εξωτερική πολιτική δεν πρόκειται να μεταβληθεί. Θα εξακολουθεί να κινείται στους δύο άξονες. Στρατιωτικοί και πολιτικοί, παρά τις διαφορές που τους χωρίζουν, θα συνεχίσουν να ακολουθούν συντεταγμένα την ίδια τακτική αμφισβητήσεων και διεκδικήσεων σε βάρος της χώρας μας.
Μακάρι στο άμεσο μέλλον να διαψευσθούν οι εκτιμήσεις και προβλέψεις μας.