Τραμπισμός: Ένας νέος όρος στη διεθνή πολιτική ορολογία
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Ο όρος «Τραμπισμός», που έχει ήδη εισαχθεί και χρησιμοποιείται στη διεθνή πολιτική ορολογία, δεν είναι υποχρεωτικά υποτιμητικός για τον 53ο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής Ντόναλντ Τραμπ, όπως και για τη σημερινή Αμερικανική Προεδρία.
Στην παγκόσμια ιστορία υπάρχουν πολλοί ανάλογοι χαρακτηρισμοί για πρόσωπα και καταστάσεις που επηρέασαν, θετικά ή αρνητικά, την ιστορία των λαών. Στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία, ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στον Γκολισμό, που συνδέεται άρρηκτα με το πρόσωπο και τη προεδρική θητεία του στρατηγού Charles De Gaulle. Τι ακριβώς σήμαινε και εξέφραζε ο όρος Gaullisme; Στην ουσία, τις αντιλήψεις του τότε Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, ο οποίος έθετε το εθνικό συμφέρον υπεράνω όλων των άλλων αξιών και διεθνών συνεργασιών.
Το εθνικό συμφέρον εστίαζε στην επανάκτηση από τη Γαλλία του γοήτρου και της θέσης στη διεθνή κοινωνία, που είχαν τρωθεί από την ανοχή και έλλειψη αντίστασης των προκατόχων του έναντι της χιτλερικής Γερμανίας. Με τις αλλαγές που επέφερε στην πολιτική ζωή της χώρας, την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της Προεδρίας, τη συνεργασία με έμπειρους συνεργάτες, πέτυχε να αποκαταστήσει το γόητρο και τη θέση της Γαλλίας διεθνώς. Ως Ευρωπαίος, αμφισβήτησε την κυριαρχία –μέσω του ΝΑΤΟ– των ΗΠΑ και ζήτησε τη μεταφορά της έδρας της Νατοϊκής Συμμαχίας από τη γαλλική πρωτεύουσα στις Βρυξέλλες, όπου και έκτοτε εδρεύει. Υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ Τραμπισμού και Γκολισμού;
Η σύγκριση, παρά τις κάποιες επιφανειακές ομοιότητες, θα ήταν παρακινδυνευμένη. Αμφότεροι, Γκολισμός και Τραμπισμός, εκφράζουν τις ιδεολογίες και τις πολιτικές επιλογές δύο ηγετών για πρωτεύοντα ή σημαντικό ρόλο των χωρών τους στον κόσμο και στις διεθνείς εξελίξεις. Το προεκλογικό σύνθημα του Τραμπ ήταν «να κάνουμε την Αμερική ξανά μεγάλη» («ΜΑGΑ»). Η διαφορά μεταξύ Γκολισμού και του σύγχρονου Τραμπισμού έγκειται στα μέσα και τους στόχους που κάθε ιδεολογία πρόβαλλε. Ο Γκολισμός ήταν εθνικο-κεντρικός, ενώ ο Τραμπισμός επιδιώκει το αντίθετο, την επιβολή της αμερικανικής κυριαρχίας και παντοδυναμίας.
Σε πρώτη φάση, το μέσο για την επιτυχία των στόχων του είναι οι δασμοί. Επιβολή υψηλών δασμών στα εισαγόμενα προϊόντα, πάσης φύσεως, έναντι όλων των χωρών, χωρίς διακρίσεις και ανεξάρτητα αν πρόκειται για ανταγωνιστικές, πολιτικώς αντίπαλες ή και σύμμαχες χώρες. Ο Τραμπισμός έχει και άλλα χαρακτηριστικά. Την αναγγελία –σχεδόν αποκλειστικά– των πολιτικών επιλογών και μέτρων μέσω τηλεοπτικών εκπομπών και συναντήσεων, χωρίς να έχει προηγηθεί η ενημέρωση των θεσμικών οργάνων. Καινοτομία, επίσης, η επιλογή στενών συνεργατών από τον επιχειρηματικό κόσμο, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν έχουν σχετική πείρα και γνώσεις επί των διεθνών θεμάτων και σχέσεων.
Είναι πραγματοποιήσιμοι οι στόχοι του; Θα κατορθώσει να καθυποτάξει τη μεγάλη αντίπαλο και ανταγωνίστρια χώρα, την Κίνα, η οποία αυξάνει συνεχώς, ποσοτικά και ποιοτικά, τα εξαγόμενα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας; Οι μέχρι στιγμής εξελίξεις δείχνουν να μην τον δικαιώνουν. Στο θέμα της επιβολής δασμών κατά πάντων αρχίζει να υποχωρεί, αποδεχόμενος τη σώφρονα τοποθέτηση του έλληνα πρωθυπουργού ότι ένας οικονομικός πόλεμος δεν ωφελεί κανέναν. Ήδη αποδέχθηκε την αναστολή επιβολής δασμών με την ΕΕ, όπως και με άλλες χώρες, ενώ οι εσωτερικές αντιδράσεις από στελέχη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος αλλά και πολίτες αρχίζουν να πληθαίνουν.
Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και διεθνούς διπλωματίας, ο Τραμπισμός δεν φαίνεται να έχει καλύτερα αποτελέσματα. Αντί της προώθησης της διεθνούς συνεργασίας, όπως επιτάσσουν οι διεθνείς κανόνες, κάτι που αποτελεί και απαίτηση των κοινωνιών, καταμαρτυρούνται μονομερείς πρωτοβουλίες, ερήμην των άμεσα εμπλεκόμενων και ενδιαφερόμενων χωρών. Παράδειγμα το Ουκρανικό, το οποίο επιχείρησε να επιλύσει με απευθείας συνομιλίες και διαπραγματεύσεις με τον ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Αγνόησε ακόμη και την ΕΕ, που είναι άμεσα ενδιαφερόμενη για τον τερματισμό του πολέμου και μετέχει ενεργά στη στήριξη της Ουκρανίας, πολιτικά και στρατιωτικά. Οι διμερείς συναντήσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας ουδέν έχουν αποφέρει, ενώ σημειώνεται έξαρση των ρωσικών επιδρομών, με ανηλεείς βομβαρδισμούς ακόμη και κατοικημένων περιοχών.
Έμπειροι πολιτικοί παρατηρητές, ακαδημαϊκοί, διπλωμάτες και ασχολούμενοι με τα διεθνή θέματα δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν σε τι αποβλέπουν οι ενέργειες και οι πολιτικές του αμερικανού Προέδρου και ποια τελικά είναι η έννοια του Τραμπισμού, που έχει ήδη εισαχθεί στο διεθνές πολιτικό λεξιλόγιο. Συμπίπτουν, σχεδόν, οι εκτιμήσεις ότι κύριος στόχος είναι η επανάκτηση και επιβολή της αμερικανικής κυριαρχίας, με ταυτόχρονη αποτροπή δημιουργίας ισχυρών ανταγωνιστών. Άλλοι τη συνδέουν με αντιλήψεις του ότι η παγκόσμια κατάσταση έχει αλλάξει και διαγράφονται για το μέλλον νέες πραγματικότητες.
Δεν λείπουν και εκτιμήσεις ότι οι υπερβολές του αμερικανού Προέδρου οφείλονται και σε άγνοια των διεθνών θεμάτων και της διεθνούς πραγματικότητας από τους στενούς συνεργάτες και συμβούλους του, καθώς προέρχονται από τον επιχειρηματικό κόσμο. Ανεξάρτητα από τις ερμηνείες που δίνονται στις επιλογές του Προέδρου των ΗΠΑ και την έννοια του Τραμπισμού, οι θιγόμενες από τα δασμολογικά και άλλα μέτρα χώρες και ειδικότερα οι χώρες της ΕΕ οφείλουν να αντιδράσουν με αποφασιστικότητα, χωρίς να αρνούνται τον διάλογο. Συναφές το ερώτημα. Θα επιτύχει ο Τραμπ να κάμψει τις αντιστάσεις των χωρών εναντίον των οποίων στρέφεται με οικονομικά και άλλα μέτρα και να επιβάλλει μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων; Όμως, τι νέο θα εκφράζει και σε ποιες αρχές και αξίες θα στηρίζεται; Στην παντοκρατορία των ΗΠΑ και στον Τραμπισμό;
ΤΟ ΠΑΡΟΝ