Σ. Αρναούτογλου στο “Π”: Κλιματική αλλαγή: Απειλή για τη γεωργία και την οικονομία της Ελλάδας
Του
ΣΑΚΗ ΑΡΝΑΟΥΤΟΓΛΟΥ
Ευρωβουλευτή, Μέλους της Επιτροπής Γεωργίας
και Ανάπτυξης της Υπαίθρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον ένα θεωρητικό σενάριο του μέλλοντος. Είναι μια καθημερινή πραγματικότητα που απειλεί άμεσα τη γεωργική παραγωγή στην Ελλάδα, με συνέπειες που αγγίζουν την εθνική οικονομία, τη διατροφική επάρκεια και τη βιωσιμότητα της υπαίθρου.
Τα τελευταία χρόνια, η χώρα μας καταγράφει μέση αύξηση θερμοκρασίας κατά 1,5°C από τα μέσα του 20ού αιώνα, με τη θερμότερη περίοδο να είναι η τελευταία δεκαετία. Η συχνότητα και η ένταση των καυσώνων αυξάνονται, ενώ η περίοδος ξηρασίας επεκτείνεται χρονικά. Το 2023, η Ελλάδα βίωσε τον θερμότερο Ιούλιο των τελευταίων 50 ετών, με θερμοκρασίες που ξεπέρασαν τους 44°C, επηρεάζοντας σοβαρά την καλλιεργητική περίοδο. Το 2024 καταγράφηκαν οι πιο παρατεταμένοι καύσωνες στη Μεσόγειο, τουλάχιστον από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Οι επιπτώσεις αυτής της μεταβολής είναι ήδη ορατές στην πρωτογενή παραγωγή. Η άνοδος της θερμοκρασίας, η μείωση των βροχοπτώσεων και η ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων διαμορφώνουν ένα νέο, πιο εχθρικό περιβάλλον για τους αγρότες. Καύσωνες μεγαλύτερης διάρκειας και έντασης προκαλούν θερμικό στρες στις καλλιέργειες, επηρεάζοντας αρνητικά τόσο την απόδοση όσο και την ποιότητα των προϊόντων. Οι ανάγκες άρδευσης αυξάνονται σημαντικά, την ώρα που οι υδάτινοι πόροι μειώνονται, ιδίως σε περιοχές με ήδη έντονο υδατικό έλλειμμα, όπως η Νότια Ελλάδα, τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη.
Ταυτόχρονα, η εποχικότητα των βροχοπτώσεων έχει διαταραχθεί. Παρατηρούνται μακρές ξηρές περίοδοι που διακόπτονται από ακραία καιρικά επεισόδια, όπως ισχυρές καταιγίδες και χαλαζοπτώσεις, φαινόμενα που προκαλούν σημαντικές καταστροφές στις καλλιέργειες και υποβαθμίζουν τις αγροτικές υποδομές. Το φθινόπωρο του 2023, η Θεσσαλία υπέστη ανεπανάληπτες πλημμύρες από τον μεσογειακό κυκλώνα «Daniel», με αποτέλεσμα να χαθεί μεγάλο μέρος της καλλιεργήσιμης γης και να πληγούν χιλιάδες αγρότες, επιπτώσεις που βιώνει η περιοχή ακόμη και σήμερα.
Η διάβρωση και η εξάντληση των εδαφών επιταχύνονται, ενώ περιοχές της Ανατολικής Στερεάς, της Δυτικής Πελοποννήσου και των νησιών αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο ερημοποίησης. Πρόκειται για μια διαδικασία υποβάθμισης της γεωργικής γης, που περιορίζει σταδιακά τη δυνατότητα καλλιέργειας και επιβίωσης τοπικών κοινοτήτων.
Η απάντηση σε αυτήν την κρίση δεν μπορεί να είναι παθητική. Χρειάζονται άμεσες, πολυεπίπεδες και συντονισμένες παρεμβάσεις. Η υιοθέτηση ανθεκτικότερων ποικιλιών και η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών είναι αναγκαία βήματα, όπως και η επένδυση σε τεχνολογίες γεωργίας ακριβείας, με χρήση δορυφορικών δεδομένων, αισθητήρων, συστημάτων πρόγνωσης και ψηφιακής παρακολούθησης. Η εφαρμογή αυτών των μεθόδων μπορεί να βοηθήσει τους αγρότες να προσαρμοστούν πιο αποτελεσματικά στις νέες κλιματικές συνθήκες, μειώνοντας παράλληλα το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Εξίσου σημαντική είναι η ορθολογική χρήση του νερού, με την εφαρμογή σύγχρονων αρδευτικών συστημάτων (όπως υπόγειες στάγδην αρδεύσεις και επαναχρησιμοποίηση υδάτων) και η προώθηση βιώσιμων καλλιεργητικών πρακτικών. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση των παραγωγών παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς, χωρίς την κατάλληλη γνώση και υποστήριξη, ακόμη και οι πιο καινοτόμες τεχνολογίες δεν θα αποδώσουν.
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί αδιαμφισβήτητα μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του 21ου αιώνα για τη γεωργία. Αν δεν αναληφθεί δράση τώρα, το κόστος για την ελληνική ύπαιθρο και την αγροτική οικονομία θα είναι δυσβάστακτο. Η χώρα μας κινδυνεύει να χάσει έως και 2% του ΑΕΠ ετησίως μέχρι το 2050 λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αν δεν υπάρξει σοβαρή προσαρμογή και πρόληψη.
Η στήριξη της αγροτικής οικονομίας, η αναγέννηση της ελληνικής περιφέρειας και η διασφάλιση της διατροφικής αυτάρκειας απαιτούν άμεσα, στοχευμένα και διαρκή μέτρα. Η απάντηση δεν είναι μόνο τεχνική, είναι βαθιά πολιτική και κοινωνική. Η κλιματική κρίση μας υπενθυμίζει ότι η ευημερία της ελληνικής γεωργίας δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ