Οι ασθενείς βιώνουν καθημερινά σημαντικές γεωγραφικές και οικονομικές ανισότητες

ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ

Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

«Δεν ζητάμε απλώς ισότητα στα λόγια, ζητάμε ισότιμη, ποιοτική πρόσβαση στην υγεία εδώ και τώρα». Με αυτό το ξεκάθαρο μήνυμα, η Ένωση Ασθενών Ελλάδας (Ε­ΝΑΣΕΛ), με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Δικαιωμάτων των Ασθενών, έθεσε στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης την επιτακτική ανάγκη για ισότιμη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας.

Όπως τόνισε η πρόεδρος της ΕΝΑΣΕΛ Βάσω-Ραφαέλα Βακουφτσή: «Η θεσμική θωράκιση του ρόλου των ασθενών είναι αναγκαία όσο ποτέ. Δεν αρκεί να αναγνωρίζονται τα δικαιώματα στα χαρτιά, απαιτείται εφαρμογή στην πράξη, σε κάθε νοσοκομείο, σε κάθε ιατρείο, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας».

Σύμφωνα με τη διακήρυξη της ΕΝΑΣΕΛ, οι ανισότητες στον τομέα της υγείας εξακολουθούν να αποτελούν σημαντική πρόκληση στην Ελλάδα, με τις ανισότητες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής και φαρμακευτικής περίθαλψης να επηρεάζουν χιλιάδες ασθενείς σε ολόκληρη τη χώρα.

Οι ανεκπλήρωτες ανάγκες για ιατρική περίθαλψη στην Ελλάδα παραμένουν μεταξύ των υψηλοτέρων στην ΕΕ, ενώ, σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ, το ελληνικό σύστημα υγείας πάσχει από έλλειψη συντονισμού, περιορισμένη πρόσβα­ση σε τακτικές ιατρικές επισκέψεις και ελάχιστη ενσωμάτωση ψηφιακών εργαλείων υ­γείας, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν τις ανισότητες πρόσβασης περιλαμβάνουν το μορφωτικό επίπεδο, το εισόδημα, το φύλο, την οικογενειακή κατάσταση, την ηλικία, την κοινωνική στήριξη και τη γεωγραφική περιοχή, ανισότητες που οξύνθηκαν ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση που βίωσε η χώρα μας.

Η αντιμετώπιση των υγειονομικών ανισοτήτων είναι σημαντική για τη χώρα μας. Η βελτίωση της υγείας όλων των πολιτών θα έχει μακροπρόθεσμα οφέλη, διασφαλίζοντας έναν υγιέστερο πληθυσμό και ένα πιο παραγωγικό εργατικό δυναμικό, το οποίο θα έχει λιγότερη ανάγκη για δαπανηρές παρεμβάσεις στον τομέα της υγείας.

Η Ένωση Ασθενών Ελλάδας υποστηρίζει επείγουσες αλλαγές πολιτικής για τη διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη για όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από την κοινωνικοοικονομική κατάσταση ή τη γεωγραφική θέση. Ειδικότερα, στη διακήρυξη της ΕΝΑΣΕΛ, μεταξύ άλλων, επισημαίνονται τα εξής:

Γεωγραφικές ανισότητες
«Οι ελληνικές περιφέρειες, ιδιαίτερα οι απομακρυσμένες και νησιωτικές περιοχές, αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις στην πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη. Η γεωγραφική απόσταση από τις υγειονομικές δομές, η περιορισμένη διαθεσιμότητα μεταφορικών μέσων –όπως η έλλειψη επαρκούς αριθμού ασθενοφόρων– καθώς και οι ελλείψεις σε υποδομές και ιατρικό προσωπικό, όπως εξειδικευμένοι γιατροί, διαγνωστικά κέντρα και νοσοκομεία, δυσχεραίνουν τη συχνή και έγκαιρη πρόσβαση των κατοίκων σε υπηρεσίες υγείας.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2024 στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του έργου Δικαιώματα στην Πράξη, με τη συμμετοχή 264 ατόμων, κυρίως από δήμους της Δυτικής Ελλάδας, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (58%) θεωρεί ότι η απόσταση και ο χρόνος που απαιτείται για την πρόσβαση σε δομές υγείας αποτελούν δύο σημαντικούς παράγοντες, μεταξύ άλλων, που δυσχεραίνουν την πρόσβασή τους σε αυτές. Ειδικότερα, κρίνουν ως πολύ δύσκολο το κλείσιμο ραντεβού με κάποιον ιατρό των μονάδων υγείας, καθώς δεν υπάρχουν συνήθως διαθέσιμοι ιατροί, ενώ ο προγραμματισμός, τόσο για εξετάσεις, ακόμη και τις πιο απλές (π.χ. αιματολογικές), όσο και για νοσηλεία, είναι ιδιαίτερα χρονοβόρος.

Πρόσβαση σε ιατρούς ειδικότητας
Υπάρχει μεγάλη ανάγκη περισσότερων εξειδικευμένων γιατρών (π.χ. ρευματολόγοι, διαβητολόγοι, ογκολόγοι) σε δημόσιες δομές σε πολλούς νομούς και περιφέρειες της χώρας.

Οι ασθενείς αναγκάζονται να μετακινούνται για την παρακολούθηση τους και τις θεραπείες τους στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα κ.λπ.), τα οποία τελικά αδυνατούν να καλύψουν με το υφιστάμενο προσωπικό την αυξημένη ανάγκη ιατρικής φροντίδας με αποτέλεσμα πολύ μεγάλους χρόνους αναμονής για ρα­ντεβού για όλους τους ασθενείς εντός και εκτός αστικών κέντρων.

Από τα συνολικά 37 κέντρα εμπειρογνωμοσύνης σπανίων παθήσεων, τα 33 βρίσκονται στην Αθήνα, τα δύο στη Θεσσαλονίκη ενώ από ένα έχουν η Πάτρα και η Λάρισα. Οι δε ανασφάλιστοι χρόνιοι ασθενείς δεν έχουν δυνατότητα παρακολούθησης της νόσου τους στον τόπο διαμονής τους λόγω έλλειψης της κατάλληλης ειδικότητας σε δημόσιες δομές και της μη πρόσβασής τους σε ιδιωτικές δομές.

Πρόσβαση σε προσωπικό γιατρό
Δεν υπάρχουν αρκετοί διαθέσιμοι προσωπικοί γιατροί στις περιοχές διαμονής του κάθε ασθενή. Έτσι υπάρχει ανάγκη να μετακινούνται οι ασθενείς σε περιοχές πολύ μακριά από τον τόπο διαμονής τους (ακόμα και εκτός νομού διαμονής τους), που συνεπάγεται επιβάρυνση και σε χρόνο και σε κόστος.
Παράλληλα έχουν παρατηρηθεί και περιπτώσεις όπου ο προσωπικός γιατρός ασχολείται μόνο με τη συνταγογράφηση (σε περιοχή μακριά από τον τόπο διαμονής του ασθενή), ενώ η τακτική παρακολούθηση της νόσου γίνεται από γιατρό της επιλογής του ασθενή, συνήθως ιδιώτη.

Οι σοβαρές δυσκολίες εύρεσης ραντεβού μέσω της τηλεφωνικής γραμμής 1535 και οι μεγάλοι χρόνοι αναμονής για πρωινά ρα­ντεβού σε δημόσιες δομές οδηγούν πολύ συχνά τους ασθενείς σε ιδιωτικές δομές, επιβαρύνοντας σημαντικά τον μηνιαίο προϋπολογισμό τους.

Οικονομικές ανισότητες
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα (Προφίλ Υγείας 2023), οι μη ικανοποιούμενες υγειονομικές ανάγκες των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα είναι υπερτριπλάσιες σε σύγκριση με εκείνες των υψηλότερων εισοδηματικών ομάδων. Το κόστος της περίθαλψης αποτελεί βασικό παράγοντα παραμέλησης της υγείας, γεγονός που αντανακλά τις υψηλές άμεσες ιδιωτικές πληρωμές των ελληνικών νοικοκυριών (από τις υψηλότερες στην ΕΕ).

Οι χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες στην Ελλάδα εμφανίζουν συνολικά χειρότερους δείκτες υγείας, υψηλότερη θνησιμότητα και νοσηρότητα –ιδιαίτερα στα χρόνια νοσήματα– καθώς και πιο ανθυγιεινές συμπεριφορές. Παράλληλα αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, προληπτικές εξετάσεις και φάρμακα.

Στην πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ καταγράφεται ότι τα άτομα με χρόνιες παθήσεις και υψηλότερα εισοδήματα αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα ευημερίας και εμπιστοσύνης στο σύστημα υγείας (46%) σε σύγκριση με τα άτομα χαμηλότερου εισοδήματος (36%).

Η πρόσβαση στη φαρμακευτική περίθαλψη
Σημαντικές καθυστερήσεις και περιορισμοί παρατηρούνται στη διάθεση νέων φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να μην έχουν έγκαιρη πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες, γεγονός που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους.

Επιπλέον, η οικονομική επιβάρυνση των ασθενών για φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα αποτελεί σοβαρό εμπόδιο στην πρόσβαση στη θεραπεία. Το υψηλό ποσοστό άμεσης ιδιωτικής δαπάνης για τα φάρμακα φτάνει το 40% της συνολικής άμεσης ιδιωτικής δαπάνης υγείας στην Ελλάδα. Αυτή η επιβάρυνση δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες, ιδιαίτερα για τις ευάλωτες κοινωνικοοικονομικές ομάδες.

Προμήθεια ιατροτεχνολογικού υλικού
Σε πολλές περιπτώσεις, η τιμή αποζημίωσης του ΕΟΠΥΥ δεν αντιστοιχεί στην πραγματική τιμή πώλησης των ιατροτεχνολογικών προϊόντων (π.χ. οι φορητές συσκευές οξυγόνου) και οι ασθενείς αναγκάζονται να πληρώνουν επιπλέον ποσά μηνιαίως.

Ελλείψεις φαρμάκων
Συχνές ελλείψεις φαρμάκων οδηγούν σε καθυστέρηση της θεραπείας, έχουμε ελλείψεις σε όλες τις κατηγορίες φαρμάκων, από φθηνά φάρμακα μέχρι εξειδικευμένα φάρμακα για χρόνια και σπάνια νοσήματα.

Δαπάνη ασθενών για φάρμακα
Στις περιπτώσεις των χρόνιων ασθενών, ασθενών με πολυνοσηρότητες ή και ασθενών που παρουσιάζουν επιπλοκές λόγω της χρόνιας πάθησής τους, η συμμετοχή τους για τα φάρμακα που απαιτούνται είναι πολύ υψηλή. Στο κόστος αυτό προστίθεται και το κόστος για αναγκαία φάρμακα αρνητικής λίστας ή / και ΜΗΣΥΦΑ, (π.χ. βιταμίνες, κολλύρια, αντιηλιακά κ.ά.), που οδηγούν τον χρόνιο ασθενή σε οικονομικό αδιέξοδο. Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλοί ασθενείς να μην μπορούν να τα πάρουν και άρα να έχουμε πλημμελή φροντίδα της υγείας τους.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ