Μ. Βακόνδιος στο “Π”: Ο Caravaggio στο Palazzo Barberini
Του
ΜΑΝΟΥ ΒΑΚΟΝΔΙΟΥ
Υπότροφου των Marie Sklodowska – Curie Actions,
Υποψήφιου Διδάκτορα Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης
Στο πλαίσιο των εορτασμών του Ιωβηλαίου (έτος άφεσης αμαρτιών στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία), παρουσιάζεται στο Palazzo Barberini στη Ρώμη η έκθεση «Caravaggio 2025», αφιερωμένη στον Michelangelo Merisi da Caravaggio, η οποία υπογράμμισε την καθοριστική συμβολή του στην ιστορία της ζωγραφικής του Μπαρόκ. Η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει μαργαριτάρια ακανόνιστου σχήματος, καθώς και μεταφορικά, για να δηλώσει το παράδοξο ή το υπερβολικά διακοσμημένο.
Απρίλιος του 1951. Στο Palazzo Reale, στο Μιλάνο, θα λάβει χώρα η πρώτη έκθεση αφιερωμένη στον Caravaggio. Εβδομήντα τέσσερα χρόνια αργότερα, οι επισκέπτες του Palazzo Barberini έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά είκοσι τέσσερα έργα του ιταλού ζωγράφου.
Η αρχή της καλλιτεχνικής του πορείας έγινε στη Ρώμη το 1595. Χαρακτηρίστηκε από αρκετές οικονομικές δυσκολίες. Ωστόσο, η συνάντησή του με σημαντικούς ζωγράφους, όπως οι Giuseppe Cesari και Prospero Orsi, τον βοήθησε στη δημιουργία επαφών και στην κατ’ επέκταση ανάθεση παραγγελιών. Στα έργα εκείνης της περιόδου πειραματιζόταν με τον φυσικό φωτισμό στις καθημερινές σκηνές, όπως στο έργο «Οι Μουσικοί» (1597). Κατά τη διάρκεια της διαμονής του στη Ρώμη, θα ζωγραφίσει τη «Μεταστροφή του Αγίου Παύλου» (1600 – 1601). Εδώ ανιχνεύεται ένα πρώιμο στυλ, όπου αντανακλάται η αντίθεση μεταξύ φωτεινών και λιγότερο φωτεινών σημείων. Αυτό το στυλ θα μετεξελιχθεί στην τεχνική του κιαροσκούρο (chiaroscuro), όπου η δραματική αντίθεση φωτός και σκιών θα μεταμορφώσει τα πρόσωπα και τα σώματα σε γλυπτικές φιγούρες που αναδύονται από το σκοτάδι, δίνοντας μια θεατρική ένταση στις λαϊκές μορφές που προτιμούσε ο ζωγράφος για μοντέλα. Χάρη στο πάθος του για ρεαλισμό, ο Caravaggio έθεσε στο επίκεντρο της τέχνης του όχι μόνο εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής, όπως στο «Πορτραίτο του Maffeo Barberini» (1598-1599), αλλά και απλούς ανθρώπους, αναδεικνύοντας την ψυχική τους κατάσταση και τις κοινωνικές τους συγκρούσεις.
Η αναγκαστική φυγή του από τη Ρώμη, λόγω της δολοφονίας του Ranuccio Tomassoni και της καταδίκης του σε θάνατο, θα τον οδηγήσει στη Νάπολη, τη Μάλτα και τη Σικελία. Ο ίδιος διατυπώνει την ανάγκη του για μετάνοια στο έργο «Ο Δαβίδ με το κεφάλι του Γολιάθ» (1605). Το κεφάλι του Γολιάθ είναι η προσωπογραφία του ίδιου του ζωγράφου. Η επιστροφή στη Ρώμη, που τόσο επιδίωξε, δεν θα έρθει ποτέ, παρά μόνο μέσα από τις εκθέσεις των έργων του στην «Αιώνια Πόλη». Η συγκεκριμένη έκθεση, που θα διαρκέσει μέχρι τις 6 Ιουλίου, αποτελεί ευκαιρία να εστιάσουμε με συγκριτική διάθεση στα έργα του Caravaggio και στον ρόλο που διαδραμάτισε η σχέση με τους πάτρωνές του στα στάδια της καλλιτεχνικής του εξέλιξης.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ