Ουκρανία και ευρω-ρωσικές σχέσεις
Όπως το ομολογεί ο γνωστός Αμερικανός γεωπολιτικός αναλυτής Τζώρτζ Φρίντμαν στο τελευταίο βιβλίο του «Η επόμενη Δεκαετία», οι Αμερικανοί διέπραξαν σοβαρό σφάλμα με την προτεραιότητα που έδωσαν στις επεμβάσεις τους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Αυτή τους ανάγκασε να μην «ολοκληρώσουν» το έργο που είχαν αρχίσει στη Ρωσία και να επιτρέψουν την αναγέννηση της ισχύος της με τον Πούτιν.
Προφανώς, η διόρθωση του καταγγελλομένου λάθους έχει ανάγκη από μια νέα πολιτική πιέσεων και περισφίξεως της Ρωσίας με στόχο την υπονόμευση της οικονομικής, πολιτικής και γεωπολιτικής της ισχύος. Ένας πάγιος και ιδιαίτερα στρατηγικός στόχος γι’ αυτό είναι η παρεμπόδιση της Ευρώπης ν’ αναπτύξει στρατηγικές οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία που θα δημιουργούσαν κοινό παρονομαστή και σύγκλιση στρατηγικών οικονομικών συμφερόντων.
Αντ’ αυτού, προτείνεται σήμερα από τις ΗΠΑ η συμπλήρωση της υπάρχουσας πολιτικο-στρατιωτικής συζεύξεως μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης μ’ έναν κοινό επίσης οικονομικό χώρο, με τη μορφή μιας ελεύθερης ζώνης εμπορίου μεταξύ Ευρώπης και Βορείου Αμερικής.
Ένας άλλος τρόπος για την προώθηση των πιέσεων κατά της Ρωσίας είναι ο συνεχής κλεφτοπόλεμος εναντίον της ενεργειακής συνεργασίας Ρωσίας και Ευρώπης, που συνιστά τον σημαντικότερο τομέα οικονομικής συνεργασίας και έχει ιδιαίτερη σημασία για τη Ρωσία και την ευρωστία της οικονομίας της.
Ένας τρίτος τρόπος είναι η συνέχιση της επεκτάσεως της Ευρωπαϊκής Ενώσεως προς ανατολάς, ως της άλλης όψεως του ΝΑΤΟ, με διακύβευμα τη μεγάλη και εξαιρετικά στρατηγική Ουκρανία. Η Ουκρανία, στην πιο πρόσφατη ιστορία της, του 17ου και του 18ου αιώνα, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτοκρατορικών αλλά και συναφών θρησκευτικών ανταγωνισμών μεταξύ του Δυτικού Καθολικισμού και Ανατολικής Ρωσικής Ορθοδοξίας. Τα ίχνη του ανταγωνισμού αυτού βρίσκονται και σήμερα στα φιλοδυτικά αισθήματα που κυριαρχούν στους Καθολικούς και στους Ουνίτες του Δυτικού μέρους και στα φιλορωσικά που κυριαρχούν στους Ορθοδόξους του Ανατολικού μέρους.
Εμείς όμως οι Έλληνες, που είμασταν οι πρώτοι που συναντήσαμε τους Ρώσους στο προσκήνιο της ιστορίας (9ου – 10ου αιώνα μ.Χ.) και μεταδώσαμε σ’ αυτούς την Ελληνική Ορθοδοξία, γνωρίζουμε ότι στο Κίεβο κτίσθηκε η πρώτη μεγάλη εκκλησία της Αγίας Σοφίας, αντίγραφο της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινουπόλεως. Οι δεσμοί, με άλλα λόγια, της Ουκρανίας με τη Ρωσία είναι πανάρχαιοι και βαθείς. Όποιος επίσης ρίξει μια ματιά στον χάρτη, αντιλαμβάνεται πόση γεωπολιτική σημασία έχει η Ουκρανία για τη Ρωσία. Είναι γνωστό επίσης ότι η χερσόνησος της Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα δόθηκε στην Ουκρανία από τον Νικήτα Χρουτσόφ, στη δεκαετία του ’50, στο πλαίσιο της Σοβιετικής Ενώσεως.
Προφανώς, η Ουκρανία και ο λαός της έχουν το δικαίωμα να χαράξουν τον δικό τους δρόμο και να υπογράψουν, αν θέλουν, και τη συμφωνία συνδέσεως με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη συναφή συμφωνία εγκαθιδρύσεως ζώνης ελευθέρου εμπορίου μεταξύ Ουκρανίας και Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Εφόσον όμως η Ουκρανία βρίσκεται ήδη στην τελευταία φάση της υπογραφής ελεύθερης ζώνης εμπορίου μεταξύ Ευρώπης και Βορείου Αμερικής, ενδεχόμενη υπογραφή συμφωνίας ελεύθερης ζώνης εμπορίου με την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα την ενέτασσε επίσης, εκ των πραγμάτων, και στην ευρύτερη ζώνη με τη Βόρειο Αμερική.
Η Ρωσία οργανώνει από την πλευρά της μια Κεντρο-Ασιατική ζώνη ελευθέρου εμπορίου, στην οποία ήδη συμμετέχουν η Λευκορωσία και το Καζακστάν. Προσκλήθηκε να συμμετάσχει και η Ουκρανία, η οποία όμως επιφυλάχθηκε. Εάν όμως προσχωρήσει σε συμφωνία συνδέσεως με την Ευρωπαϊκή Ένωση και σε παράλληλη ζώνη ελευθέρου εμπορίου, οι σχέσεις με τη Ρωσία θα επηρεασθούν καταλυτικά γιατί η τελευταία, για να προστατεύσει τη δική της αγορά και την Κεντρο-Ασιατική ζώνη ελευθέρου εμπορίου που δημιουργεί, θ’ αναγκασθεί να θέσει αυστηρούς περιορισμούς και έλεγχο στις σχέσεις της με την Ουκρανία.
Μια τέτοια εξέλιξη, θα ήταν καταστροφική για την Ουκρανία αλλά δεν είναι και επιθυμητή από τη μεγάλη πλειοψηφία του Ουκρανικού λαού, ιδιαίτερα στο Ανατολικό μέρος της χώρας όπου είναι συγκεντρωμένη η βαρειά Ουκρανική βιομηχανία που εξάγει κυρίως στη Ρωσία.
Ο Πρόεδρος της χώρας Γιαννουκόβιτς διέπραξε πολύ σοβαρά λάθη και φέρει μεγάλη ευθύνη για την κατάσταση που δημιουργήθηκε. Εφόσον δεν είχε επιτύχει αυτά που επεδίωκε στις διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, γιατί δεν έδωσε τέλος ενωρίτερα στις διαπραγματεύσεις αυτές ή γιατί δεν τις παρέτεινε επ’ αόριστον; Αντιθέτως, επέτρεψε να προετοιμασθεί σχέδιο, το οποίο απέκρουσε την τελευταία στιγμή. Αυτό έδωσε λαβή για καταγγελίες ότι η υπαναχώρησή του έγινε κάτω από Ρωσικές πιέσεις. Εκτός και όλη αυτή η επικίνδυνη σκηνοθεσία έχει πιο Μακιαβελλική πλοκή. Είχε ως στόχο, συγκεκριμένα, να πείσει τη Μόσχα ότι, για ν’ αποφύγει την απομάκρυνση της Ουκρανίας, έπρεπε να έρθει αρωγός με γενναία δώρα, όπως και έγινε.
Η αναταραχή στην Ουκρανία αναβιώνει και εντείνει πολύ επικίνδυνους ανταγωνισμούς. Η ενεργός εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, την καθιστά γεωπολιτικό συνεταίρο των ΗΠΑ και εξαφανίζει κάθε ίχνος υποτιθέμενης ανεξάρτητης Ευρωπαϊκής πολιτικής. Έχει, επίσης, ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι πρωταγωνιστής είναι η Γερμανία, με τις γνωστές επεκτατικές τάσεις στο παρελθόν, αλλά και ο σημαντικότερος οικονομικός εταίρος της Ρωσίας στην Ευρώπη σήμερα.
Η ένταση αυτή είναι πολύ δυσμενής για τα Ελληνικά συμφέροντα γιατί προσθέτει τώρα και την Ευρωπαϊκή στην παραδοσιακή Αμερικανική αντίδραση σε κάθε προσπάθεια της Ελλάδος να αναπτύξει στρατηγικές σχέσεις με τη Ρωσία, που έχει κάθε συμφέρον να το κάνει.