Γιατί ο γεωπολιτικός ακτιβισμός του Ερντογάν βρίσκει κατανόηση σε πολιτικές ελίτ της Ευρώπης
Του
ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ
Οι ισχυρές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης βιώνουν τις συνέπειες από την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας και την εγκατάλειψη της πολυμερούς συνεργασίας από τις ΗΠΑ. Παράλληλα νιώθουν έντονα τον ανταγωνισμό της Κίνας, ενώ ανησυχούν για την αναβάθμιση της γεωπολιτικής παρουσίας της Ρωσίας.
Η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εκλεκτή της Άνγκελα Μέρκελ, φαίνεται πως θα είναι μια «γεωπολιτική Κομισιόν». Θα αναζητήσει στους ενεργειακούς πόρους της λεκάνης της Μεσογείου νέες οικονομικές ευκαιρίες.
Αναζητά επίσης νέους τρόπους ανάσχεσης των μεταναστευτικών ροών, που απειλούν τον «ευρωπαϊκό τρόπο ζωής». Για τον λόγο αυτό υιοθέτησε τον νέο τίτλο του χαρτοφυλακίου της μετανάστευσης.
Η αιτία για τη στροφή αυτή κρύβεται στην αλλαγή πολιτικής του Ντόναλντ Τραμπ. Το Πεντάγωνο ενίσχυσε την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή Ασίας – Ειρηνικού, μειώνοντάς τη σε Βόρειο Αφρική και Μέση Ανατολή. Η Ευρώπη υποχρεώνεται λοιπόν να καλύψει το κενό στη γειτονιά της.
Έτσι οι νέες πρωτοβουλίες στο εξωτερικό θα είναι στραμμένες προς την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Διότι η γεωπολιτική ρευστότητα δημιούργησε εκεί ευκαιρίες αναδιανομής ενεργειακών πόρων. Αυτός είναι και ο λόγος που η Τουρκία κλιμάκωσε την επιθετική πολιτική της στην Κύπρο, το Αιγαίο, τη Συρία και τη Λιβύη.
Το Βερολίνο βέβαια γνωρίζει ότι το Παρίσι επιχειρεί να αναδειχθεί στην κύρια ευρωπαϊκή δύναμη της Μεσογείου. Η Γερμανία δεν διαθέτει πρόσβαση στη Μεσόγειο και βλέπει ότι αποκλείεται από τις ενεργειακές εξελίξεις.
Ωστόσο η γεωπολιτική παρουσία στη Μεσόγειο, αποτελεί πάγια προτεραιότητα για τη Γερμανία. Από την εποχή της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, στην οποία συνέβαλε καθοριστικά, προσπαθεί να ενσωματώσει τα Βαλκάνια στην Ευρώπη, αυξάνοντας την επιρροή της. Αυτή η πολιτική βασίζεται στη θεώρηση του «βαλκανικού» διαδρόμου προς τη Μέση Ανατολή, στρατηγική συνιστώσα της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής από την εποχή του Μπίσμαρκ.
Σήμερα επιθυμεί να συμμετάσχει στην ενεργειακή σκακιέρα της Μεσογείου μέσω της Συρίας και της Λιβύης. Για να υπερκεράσει τις πρωτοβουλίες Γαλλίας και Ιταλίας επιστρατεύει την απόφαση για γεωπολιτική αναβάθμιση της ΕΕ και τη δημιουργία ευρωπαϊκού αμυντικού πυλώνα. Επιλέγει να παρέμβει στις εξελίξεις μέσω ανθρωπιστικών πρωτοβουλιών στο Μεταναστευτικό και ειρηνευτικών πρωτοβουλιών στους πολέμους που προκλήθηκαν από την «Αραβική Άνοιξη».
Η επιλογή αυτή υπαγορεύεται από το γεγονός ότι η στρατιωτική παρουσία της Γερμανίας στο εξωτερικό υπόκειται στους περιορισμούς που της επέβαλαν οι νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επομένως, πρωτοστατεί στη δραστηριοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως εργαλείου υποβοηθητικού του ΟΗΕ. Η τακτική αυτή της επιτρέπει να προωθεί γεωπολιτική ατζέντα με ευρωπαϊκή σφραγίδα.
Άλλωστε όλοι οι διεθνείς παίκτες σήμερα χρησιμοποιούν την ανθρωπιστική ρητορική ως βασικό κίνητρο των ενεργειών τους.
Το σκεπτικό αυτό περιλαμβάνεται στην απόφαση για τη Λιβύη στη Διάσκεψη του Βερολίνου, που επιτρέπει στη Γερμανία να εμπλακεί, ως ηγετική ευρωπαϊκή δύναμη, στις εξελίξεις της Βορείου Αφρικής.
Στο πλαίσιο αυτό, η Τουρκία τείνει να αποτελέσει για τη Γερμανία προνομιακό περιφερειακό παίκτη, καθώς δημιουργεί ευκαιρίες για τη δική της «ειρηνευτική» παρέμβαση. Σε ανάλογες γεωπολιτικές συγκυρίες στο παρελθόν η Γερμανία έγινε ο σημαντικότερος οικονομικός εταίρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προσβλέποντας στα πετρέλαια της Μοσούλης και του Κιρκούκ.
Η συνεργασία αυτή σήμερα συνεχίζεται και έχει συμβάλει στη βιομηχανική ανάπτυξη, στον στρατιωτικό εξοπλισμό και την προβολή ισχύος της Τουρκίας στη Μεσόγειο.
Διότι η Τουρκία έχει παρόμοια ατζέντα με τη Γερμανία στη Μεσόγειο. Πέραν της γεωπολιτικής επιρροής στις ισλαμικές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής αλλά και των Βαλκανίων με μειονότητες μουσουλμανικές, αποσκοπεί στη συμμετοχή της στην ανάπτυξη και εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων της Ανατολικής Μεσογείου. Διεκδικεί ακόμη την εξασφάλιση συμβολαίων για την ανασυγκρότηση της Συρίας και της Λιβύης.
Βέβαια, ο γεωπολιτικός ακτιβισμός της Τουρκίας στη Συρία και τη Λιβύη, δημιουργεί ακριβώς τις προϋποθέσεις για γεωπολιτική παρουσία της Γερμανίας ως ειρηνοποιού, στο πλαίσιο των διαδικασιών του ΟΗΕ.
Στη Συρία η Τουρκία προσπαθεί να διατηρήσει μια ζώνη υπό τουρκικό έλεγχο, δήθεν για τους σύρους πρόσφυγες, ώστε να εμποδίσει τον πλήρη έλεγχο του Άσαντ στο σύνολο της Συρίας και να μην επιτρέψει τη συμμετοχή των Κούρδων στις τελικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με αξιώσεις αυτονομίας. Παράλληλα οι εκβιασμοί του προς την Ευρώπη για οικονομική ενίσχυση για τους σύρους πρόσφυγες δίνουν την ευκαιρία στη Γερμανία να είναι στο τοπίο της Συρίας με πρόσχημα την ανθρωπιστική βοήθεια.
Αντί να υποχρεωθεί ο Ερντογάν να τερματίσει την εισβολή του στη Συρία, ώστε να επιστρέψουν οι πρόσφυγες στις εστίες τους, θα χρηματοδοτηθεί για να διατηρεί πρόσφυγες και να παραμένει στη Συρία. Σημαντική λοιπόν παράμετρο της στρατηγικής Ερντογάν αποτελεί ο ρόλος της Γερμανίας.
Ο Ερντογάν, ωστόσο, πέρα από την οικονομική ενίσχυση, θα διεκδικήσει στήριξη για να μονιμοποιήσει την κατοχή της Βόρειας Συρίας, προσφέροντας κέντρα εγκατάστασης προσφύγων στα σύνορα με τη Συρία.
Το πρόσθετο αντάλλαγμα που θα προσφέρει στην ΕΕ, πέρα από μια εκτόνωση στον Έβρο, θα είναι μια πλατφόρμα πολιτικού διαλόγου για την εμπλοκή της στις εξελίξεις στη Συρία.
Η γεωπολιτική ατζέντα της Ευρώπης μπορεί να δημιουργήσει κινδύνους για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Μπορεί να θυσιάσει ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στον βωμό ευρύτερων συμφερόντων και συμβιβασμών. Γι’ αυτό χρειάζεται εγρήγορση και διπλωματική παρακολούθηση της μεγάλης εικόνας.
Φωτό: cretapost.gr