Του Έρωτα και του Θανάτου
της Συμμετοχής και του Αγώνα

Του
ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

1. Ξεκινώ από το αυτονόητο (για μένα): Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβρη του 1973, ήταν η αρχή του τέλους της επτάχρονης δικτατορίας (1967-1974). Η κατάληψη του Πολυτεχνείου στην Αθήνα (θυμίζω ότι υπήρξαν παράλληλες καταλήψεις σε Θεσσαλονίκη και Πάτρα) αποτέλεσε απόφαση του φοιτητικού κινήματος, έξω από τις κομματικές ντιρεκτίβες. Η παραδοσιακή Αριστερά δεν ήθελε τέτοιες εμπλοκές, η μία μεν πλευρά της, η λεγόμενη ανανεωτική, λοξοκοίταζε προς την εξαγγελθείσα «φιλελευθεροποίηση» του Μαρκεζίνη, η δε φιλοσοβιετική αποσκοπούσε στον αποκλειστικό έλεγχο σε ό,τι κινείται. Εξ ου και το περιβόητο άρθρο στο περιοδικό «Πανσπουδαστική», αριθμός 8, του Νοεμβρίου 1973, όπου χαρακτηρίζει τους καταληψίες ως προβοκάτορες… Η βίαια καταστολή της εξέγερσης από τη δικτατορία έφτιαξε τον σύγχρονο «μύθο», τον μύθο της γενιάς μου: Το «Πολυτεχνείο».

Θα ακολουθήσει η εγκατάλειψη της μαρκεζίνιας «φιλελευθεροποίησης», η σκλήρυνση του καθεστώτος με την αντικατάσταση του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη, για να φτάσουμε στον τραγικό Ιούλη του 1974, όπου έχουμε δύο, αντιφατικά και αντίθετα σε αισθήματα, γεγονότα: Την πτώση της δικτατορίας , την επιστροφή Καραμανλή και την αποκατάσταση της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας αφενός, το τραγικό πραξικόπημα στην Κύπρο και την επακόλουθη τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο και την κατοχή έκτοτε του 37% του εδάφους -έως σήμερα- της Κυπριακής Δημοκρατίας αφετέρου.

2. Ήταν το «Πολυτεχνείο» απλώς μια φοιτητική διαμαρτυρία ή κάτι διαφορετικό; Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, με κορύφωση τη 17η Νοέμβρη 1973, είναι η ύψιστη στάση αντίστασης ενάντια σε ένα ξενόδουλο δικτατορικό καθεστώς. Συναντήθηκε το φοιτητικό κίνημα με τον λαϊκό παράγοντα, ήταν η αρχή του τέλους της δικτατορίας, επέβαλε την απελευθερωτική του διάσταση… Μέχρι στιγμής, ο «μύθος» δεν ξεπεράστηκε από τις επόμενες γενιές, παρότι βροντοφώναζαν και καλούσαν στις επετειακές διαδηλώσεις για «της γενιάς τους τα Πολυτεχνεία», μπερδεύοντας τις ιστορικές συνθήκες.

3. Το «Πολυτεχνείο» εργαλειοποιήθηκε, χρησιμοποιήθηκε από τους επώνυμους ή από αυτούς που μέσω αυτού έγιναν επώνυμοι, για να κτίσουν πολιτικές καριέρες. Τούτο δεν αμαυρώνει την εξέγερση, δεν κατατάσσει όλους τους συμμετέχοντες στην ίδια κατηγορία. Πράγματι, η γενιά του «Πολυτεχνείου» δεν είναι οι αρκετοί επώνυμοι που εξαργύρωσαν (παρότι είναι και αυτοί). Είναι αυτοί -οι πολλοί- που έβαλαν τη σφραγίδα τους σε μια κορυφαία στιγμή της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας.

4. Αν υπάρχει κάτι που συνδέει εκείνο το κάπως μακρινό ήδη χτες με το σήμερα είναι ότι ο αγώνας για εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική προκοπή και δημοκρατία στη χώρα μας παραμένει επίκαιρος….

5. Προφανώς, για την επικρατούσα κατάσταση κατά την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας, πριν από τον Νοέμβρη του 1973, ισχύουν απόλυτα τα λόγια του ποιητή:

«Φοβάμαι
τους ανθρώπους που εφτά χρόνια
έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι
και μια ωραία πρωία -μεσούντος κάποιου Ιουλίου-
βγήκαν στις πλατείες με σημαιάκια κραυγάζοντας
‘‘Δώστε τη χούντα στον λαό’’.
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που με καταλερωμένη τη φωλιά
πασχίζουν τώρα να βρουν λεκέδες στη δική σου.
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που σου ‘κλειναν την πόρτα
μην τυχόν και τους δώσεις κουπόνια
και τώρα τους βλέπεις στο Πολυτεχνείο
να καταθέτουν γαρίφαλα και να δακρύζουν.
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που γέμιζαν τις ταβέρνες
και τα ‘σπαζαν στα μπουζούκια
κάθε βράδυ
και τώρα τα ξανασπάζουν
όταν τους πιάνει το μεράκι της Φαραντούρη
και έχουν και ‘‘απόψεις’’.
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που άλλαζαν πεζοδρόμιο όταν σε συνα­ντούσαν
και τώρα σε λοιδορούν
γιατί, λέει, δεν βαδίζεις στον ίσιο δρόμο.
Φοβάμαι, φοβάμαι πολλούς ανθρώπους.
Φέτος φοβήθηκα ακόμα περισσότερο».
(Μανώλης Αναγνωστάκης, «Φοβάμαι»)