Ν. Γ. Χαριτάκης: Ποιος εξασφαλίζει την οικονομική μας ανάπτυξη;
Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ
Σε πρόσφατη συζήτηση στην τηλεόραση, οι συνομιλητές, εκφράζοντας ένα κοινό μετεκλογικό ερώτημα, διατύπωναν την εξής απορία: «Και αν αλλάξει η κυβέρνηση, τι θα αλλάξει για τον μέσο πολίτη;». Και ρωτούμε εμείς: Τι θα αλλάξει για τη ζωή και την καθημερινότητα του πολίτη; Μήπως απαιτείται αλλαγή πολιτικής δυνάμεως και νέων προσώπων στην εξουσία;
Μήπως απαιτείται αλλαγή ιδεολογικής κατεύθυνσης; Μήπως απαιτείται νέο Μνημόνιο και νέο Σύνταγμα, που να εξασφαλίζει μακρόχρονη πολιτική σταθερότητα; Πρέπει εμείς οι πολίτες να κάνουμε κάτι, ώστε η ψήφος μας να εξασφαλίζει την οικονομική ανάπτυξη της χώρας στα χρόνια που θα έρθουν ή μήπως είναι καλύτερα μοιρολατρικά να αποδεχθούμε ως τετελεσμένο το «πεπρωμένο φυγείν αδύνατον»; Υπάρχει δυνατότητα οικονομικής ανάπτυξης και πώς;
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με τα απλά. Ανάπτυξη χωρίς ρευστότητα δεν υπάρχει. Δεν είναι θέμα ΝΔ, δεν είναι θέμα κ. Τσίπρα. Για να έχουμε οικονομική ανάπτυξη και μάλιστα ταχύρρυθμη, απαιτείται τροφοδότησή της με πιστωτική χαλάρωση. Η ρευστότητα για την οικονομία είναι όπως η ευφυΐα για το ανθρώπινο κεφάλαιο και την αμοιβή της εργασίας. Όσο το άτομο είναι ευφυές και όσο με την εκπαίδευσή του καλλιεργεί την πραγματική του αξία, τόσο αναπτύσσεται και τόσο βελτιώνει την οικονομική του θέση. Ακριβώς το ίδιο ισχύει και για κάθε οικονομική οντότητα. Η ρευστότητα είναι το μέσο για την οικονομική ανάπτυξη.
Δυστυχώς, όμως, η μεν παιδεία παρέχεται ως δημόσιο αγαθό δωρεάν, η δε ρευστότητα έχει κόστος για να την αποκτήσουμε. Και αυτό γιατί καμία οικονομία δεν μπορεί να παράγει σε κάθε χρονική στιγμή την αναγκαία και ικανοποιητική για την ανάπτυξή της ρευστότητα. Και όταν υπάρχει στενότητα, υπάρχει κόστος. Η παροχή ρευστότητας εκ των προτέρων, δηλαδή, πριν αξιοποιηθεί και αποδώσει, απαιτεί εξασφάλιση για τους πιθανούς κινδύνους που εκ των υστέρων μπορεί να δημιουργηθούν στον φορέα που έχει αναλάβει να τη διαχειριστεί. Αν, για παράδειγμα, ένα πνευματικό αστέρι πάρει δάνειο για να σπουδάσει και να αξιοποιήσει τη γνώση του, ώστε να μπορέσει στο μέλλον να αποπληρώσει το δάνειο, υπάρχει και το ενδεχόμενο ένα τραγικό ατύχημα να το καταστήσει ανίκανο να το αποπληρώσει. Το ίδιο ισχύει και για έναν ικανό επιχειρηματία ή για μία οικονομία στο σύνολο, που δανείστηκε και επένδυσε χωρίς να λάβει υπόψη της το ενδεχόμενο της παγκόσμιας κρίσης.
Από τη στιγμή που αντιλαμβανόμαστε ότι η ρευστότητα έχει κόστος, αντιλαμβανόμαστε και ότι η παροχή της απαιτεί εξασφάλιση. Είναι όταν το κόστος δεν καλύπτει το ενδεχόμενο της πτώχευσης. Όταν σε περιόδους ύφεσης η ανάπτυξη δεν έρχεται, γιατί η οικονομία δεν παράγει την αναγκαία για την επιδιωκόμενη ανάπτυξη ρευστότητα. Είναι η στιγμή που οι κυβερνήσεις αναζητούν θεσμούς που να μπορούν να εξασφαλίσουν στους πολίτες της είτε την ατομική είτε την εθνική επάρκεια ρευστότητας.
Οι πηγές που εξασφαλίζουν ρευστότητα και άρα ανάπτυξη σε μία οικονομία είναι απλά η προσδοκώμενη κερδοφορία και τα μελλοντικά φορολογικά έσοδα. Η πρώτη καλύπτει την ιδιωτική εξασφάλιση και η δεύτερη τη δημόσια. Η οικονομία αντιλαμβάνεται την παροχή της αναγκαίας ρευστότητας ως αλλαγή του χρονισμού της κερδοφορίας ή του πρωτογενούς πλεονάσματος –διάβαζε πλεονασματικής αξίας– και εκμετάλλευση της εργασίας μέσω χαμηλού μισθού ή υπερφορολόγησης, όπως ορθά θέλουν οι φίλοι μαρξιστές. Όσο και τα δύο δεν εξασφαλίζονται, ανάπτυξη δεν προκύπτει.
Εσφαλμένα πολλοί θεωρούν ότι αρκεί να έχεις πρόσβαση στις αγορές και όλα τα προβλήματα είναι λυμένα. Το μόνο που χρειάζεται είναι ευκαιρίες και πρόσβαση στις αγορές. Θεωρούν ότι οι αγορές είναι τέλειες και μπορούν με τη διαπραγμάτευση και τη διαμεσολάβηση να λύσουν το πρόβλημα της τιμολόγησης στην εξασφάλιση του κινδύνου. Μεγάλο λάθος. Αν ήταν έτσι, από τα 3,2 τρισ. ευρώ, που δόθηκαν στην αγορά από τον κ. Ντράγκι, θα περίσσευαν και για εμάς κάποια δισ.
Δυστυχώς, ακόμη και στις καλύτερες από πλευράς οργάνωσης αγορές, όπως οι χρηματαγορές, ακόμη και αν οι θεσμοί τους λειτουργούν άψογα, συχνά έχουμε το φαινόμενο να μην επαρκεί η ικανότητά τους να παρέχουν την αναγκαία ρευστότητα. Συγκριτικά, αν, για παράδειγμα, καταστραφεί η παραγωγή σε στάρι, ο αγρότης πρώτα θα εξασφαλίσει την επιβίωσή του και μετά θα πουλήσει, αν του φτάνει, σε όσους δεν έχουν τροφή. Οι κρίσεις δημιουργούνται όταν καταρρέει το πιστωτικό σύστημα. Και τότε παρεμβαίνει το κράτος και παρέχει ρευστότητα, υποθηκεύοντας τα μελλοντικά του φορολογικά έσοδα.
Κάποιοι ευφυείς θα μπορούσαν να προτείνουν τα βάλουμε το τυπογραφείο να παράγει χαρτί και άρα εικονική ρευστότητα. Η μεταπολεμική Ελλάδα και η πολιτική της Βενεζουέλας σήμερα είναι φωτεινά παραδείγματα. Άλλοι επιχειρηματολογούν προτείνοντας να παράγει το Δημόσιο ομόλογα μελλοντικής πίστης και να υποχρεώσει τις εμπορικές τράπεζες να χορηγήσουν δάνεια στους πελάτες, που τρέχοντας θα πάνε στις θυρίδες για δανεισμό. Απαιτούν να παράσχουν οι τράπεζες ρευστότητα σε ιδιώτες και στο υπουργείο Οικονομικών με εγγύηση τα μελλοντικά φορολογικά έσοδα, όταν το ίδιο δεν μπορεί να εισπράξει τα τρέχοντα.
Ας γίνει λοιπόν κάποτε κατανοητό. Οι βαθμοί ελευθερίας στην εισροή νέας ρευστότητας, αναγκαίας για την ανάπτυξη της χώρας, ελέγχεται αυστηρά από την ανεξαρτησία της Τραπέζης της Ελλάδος. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν και η ίδια ελέγχεται από τις συμμαχικές δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης. Δυστυχώς για κάποιους, που ανέλαβαν με την ψήφο του λαού να διαχειριστούν τα κοινά, ο κ. Στουρνάρας και ο θεσμός που εκπροσωπεί είναι τόσο ανεξάρτητος για την προστασία της νομισματικής πολιτικής και την αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος όσο ανεξάρτητος είναι ο κ. πρωθυπουργός για τη διαχείριση της εκτελεστικής εξουσίας. Κάνουν λοιπόν τεράστιο λάθος, αν νομίζουν ότι ο κ. Στουρνάρας μπορεί να παρακάμψει τους κανόνες που του έχουν επιβληθεί. Αν τολμούν, και αυτός και ο κ. Ντράγκι, ας διοχετεύσουν ρευστότητα στην ελληνική οικονομία εκτός των συμβατικών της ορίων και τότε θα δουν πώς φεύγει η γη κάτω από τα πόδια τους.
Όσο τρελή ήταν η πρόταση των υπουργών της κυβέρνησης το 2015 να κάνουν ρεσάλτο στο Νομισματοκοπείο, άλλο τόσο είναι και σήμερα η προσπάθειά τους να ελέγξουν τον κ. Στουρνάρα στην άσκηση του καθήκοντός του. Έπρεπε να το γνωρίζουν, πριν σκεφτούν να ενεργήσουν. Δυστυχώς, πλέον, το κακό έγινε. Η υφήλιος έμαθε ότι στη χώρα μας, ύστερα από πέντε χρόνια ανεύθυνης τακτικής ως προς τους θεσμούς και τις θεμελιακές αξίες κοινωνικής αλληλεγγύης που προσδιορίζουν την ΕΕ, αγγίξαμε τα όρια των δημοκρατικών ισορροπιών.
Εκ των πραγμάτων, πλέον, κανείς δεν αναλαμβάνει να εξασφαλίσει την απαιτούμενη για την ανάπτυξη της χώρας ρευστότητα. Εμπόδιο δεν είναι, όπως και ποτέ δεν ήταν, η έλλειψη επενδυτικών ευκαιριών. Εμπόδιο είναι η ασύλληπτη ανευθυνότητα που εκπέμπει η πολιτική ηγεσία. Συσκέπτονται και ενεργούν με στόχο να καταστρέφουν κάθε πρόθεση για στήριξη της ανάπτυξης της χώρας. Αναφέρουν επιχειρήματα για σταθερότητα και ευκαιρίες και ενεργούν με γνώμονα τη δημιουργία ανασφάλειας σε όσους θα μπορούσαν να παράσχουν ρευστότητα και ανάπτυξη στη χώρα.
Έχει διατυπωθεί από τον κάτοχο του Νόμπελ Ρ. Λούκας ότι από τη στιγμή που ο πολιτικός αρχίζει να σκέπτεται πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος και οι ενέργειές του στην οικονομική ανάπτυξη, δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτα άλλο. Το γνωρίζουν οι κυβερνώντες; Αν ναι, πώς είναι δυνατόν να θεωρούν ότι συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη, όταν αντιμετωπίζουν θεμελιακούς θεσμούς της οικονομίας και των πηγών παροχής αξιόπιστης ρευστότητας με αυταρχισμό και υπεροψία;