Πενήντα χρόνια από τον θάνατο του Γεωργίου Ν. Παπανικολάου

Ολοκληρώθηκε έτσι ένας κύκλος ζωής που ξεκίνησε από την Κύμη, συνεχίστηκε στην Αθήνα, πέρασε από το Μόναχο, την Ιένα της Γερμανίας και από το Μονακό, για εκπαίδευση και ερευνητική εργασία. Το ταξίδι της ζωής του συνεχίστηκε στην Αμερική, όπου με σκληρό αγώνα για βιοπορισμό και βαρύ ερευνητικό μόχθο, με συνέπεια και υπομονή, μπόρεσε τελικά να μεγαλουργήσει στην επιδίωξή του να βοηθήσει τους συνανθρώπους του. Θα ήθελα να επισημάνω ορισμένα από τα σημεία της ζωής του, λιγότερο γνωστά, αλλά μεγάλης ηθικής και επιστημονικής αξίας.

Τελείωσε τις σπουδές του το 1904, παίρνοντας πτυχίο με τον βαθμό άριστα, σε ηλικία 21 μόλις ετών. Από αυτό γίνεται κατανοητό όχι μόνο ότι διέθετε μεγάλη ευφυία, αλλά ήταν εξίσου σημαντική και η συστηματική και κοπιώδης εργασία του. Ήδη από αυτή την ηλικία βάζει τους μεγάλους στόχους του και τα οράματά του για μια ουσιαστική εμβάθυνση στα άδυτα της επιστήμης του. Τους υποστηρίζει μάλιστα αυτούς τους στόχους μαθαίνοντας ξένες γλώσσες και μελετώντας βιολογία και φιλοσοφία. Αγνόησε δε τελείως την εύκολη λύση να διαδεχθεί τον πατέρα του στην άσκηση της ιατρικής στην πατρίδα του.

Στη Γερμανία πηγαίνει αρχικά στο Μόναχο, όμως το ελληνικό φοιτητικό περιβάλλον δεν τον ικανοποιεί. Γιʼ αυτό εγκαθίσταται στην Ιένα, σπουδάζοντας δίπλα στον φημισμένο Χέκελ, παλιό φίλο του Μαρξ. Όσο για τις παρέες του εκεί, ήταν νέοι που καθένας με τον τρόπο του άφησε στο στίγμα του στην Ελλάδα. Ήταν ο περίφημος παιδαγωγός Δημ. Δελμούζος, ο Γ. Κωνσταντινίδης (αργότερα γνωστός ως Γ. Σκληρός), ο Κώστας Χατζόπουλος, εισηγητής της κοινωνικής πεζογραφίας και ο Μάρκος Ζαβιτσιάνος, ζωγράφος και χαράκτης με κοινωνικές αναζητήσεις. Είχαν μάλιστα συμπτήξει και πολιτικό όμιλο, τη Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση.

Το 1912 ο Παπανικολάου έρχεται στην Ελλάδα για να καταθέσει την υποψηφιότητά του για πανεπιστημιακή έδρα, αν και δεν ήταν αυτό που αναζητούσε η ψυχή του. Μεσολαβούν όμως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και ο Παπανικολάου κατατάσσεται ως εθελοντής. Υπηρέτησε ως το τέλος του πολέμου στο Μακεδονικό Μέτωπο με τον βαθμό του εφέδρου υπιάτρου (υπολοχαγού). Κατά τη διάρκεια της θητείας του στο μέτωπο είχε την ευκαιρία να γνωριστεί με ελληνοαμερικανούς εθελοντές, από τους οποίους πληροφορήθηκε για τις δυνατότητες που παρείχε ο Νέος Κόσμος σε όσους ήταν αποφασισμένοι να εργασθούν σκληρά. Εγκαταλείπει έτσι την υποψηφιότητα για την έδρα στο Πανεπιστήμιο και αποφασίζει να μεταναστεύσει με τη σύζυγό του Μάχη στην Αμερική. Ήταν ένα μεγάλο τόλμημα για το οποίο, παρά τις δυσκολίες, δεν μετάνιωσε ποτέ.

Χαρακτηριστικό του ήθους και του ανθρωπισμού του Παπανικολάου ήταν και η αφιλοκέρδειά του. Ο μεγάλος ερευνητής (όπως σε άλλη περίπτωση ο μεγάλος Φλέμινγκ, εφευρέτης της πενικιλλίνης) αρνήθηκε να κατοχυρώσει τη μεθοδό του, τα υλικά που χρησιμοποιούσε, τις εξειδικευμένες γνώσεις του στο αντικείμενο. Μια τέτοια κατοχύρωση (πατέντα) θα του απέφερε μυθώδη ποσά από την εφαρμογή της σε όλα τα επιστημονικά κέντρα, νοσηλευτήρια, εργαστήρια κ.λπ. Ο μεγάλος ερευνητής που ίδρυσε ένα επιστημονικό κλάδο, εκπαίδευσε πλήθος γιατρών από όλο τον κόσμο και έσωσε με την έγκαιρη διάγνωση εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για υλικά οφέλη. Επεδίωκε μόνο την εξασφάλιση των ερευνών του, ως την ημέρα του θανάτου του.

Ένας συνεργάτης του, ο Θ.Σ. Τριανταφυλλίδης, γράφει για τον Γ. Παπανικολάου: «Είχε θερμήν αγάπην προς την ελευθερίαν και την δημοκρατίαν, υπέρ των οποίων και ηγωνίσθη. [ ] Είχε καλλιτεχνικήν ιδιοσυγκρασίαν. Μοναδική ψυχαγωγία αυτού ήτο η κλασική μουσική. Λάτρης ούτος αυτής ήτο φίλος ενός άλλου αποδήμου Έλληνος, του αειμνήστου Μητροπούλου», του γνωστού συνθέτη και διευθυντή ορχήστρας.

Εμπάθειες και μικρότητες της εποχής εμπόδισαν την απονομή στον Παπανικολάου του βραβείου Νόμπελ. Όμως οκτώ μήνες μετά τον θάνατό του η ανθρωπότητα αναγνώρισε την οφειλή. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ του απένειμε με ευγνωμοσύνη (10 Οκτ. 1962) ειδικό μεταθανάτιο βραβείο για την προσφορά του στην ανθρωπότητα.


Σχολιάστε εδώ