Κρίση των ΜΜΕ και διαδίκτυο

Παράλληλα, ο Τύπος και κυρίως οι καθημερινές πολιτικές εφημερίδες υποφέρουν από διαρκή πτώση των πωλήσεων. Στην Ελλάδα η κρίση στον χώρο των ΜΜΕ άρχισε να γίνεται αισθητή το 2008 και πλέον έχει λάβει διαστάσεις χιονοστιβάδας: καθίζηση της διαφήμισης και της κυκλοφορίας, μεγάλες ζημίες και αθρόες απολύσεις στα συγκροτήματα ΜΜΕ.
Οι λόγοι που εξηγούν αυτήν την κατάσταση στην Ελλάδα είναι και συγκυριακοί -όπως η οικονομική κρίση- αλλά και δομικοί. Για παράδειγμα, η διαγώνια συγκέντρωση που θριάμβευσε τις τελευταίες δύο δεκαετίες στη χώρα επέτρεψε σε επιχειρηματίες να συντηρούν για χρόνια ζημιογόνα ΜΜΕ με σκοπό την άσκηση πίεσης στην πολιτική εξουσία, τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και εν τέλει την εξυπηρέτηση αλλότριων σκοπών. Το σκάσιμο της ελληνικής «φούσκας» μοιραία λοιπόν επέφερε εκατόμβη στον χώρο.
Πλέον τα παραδοσιακά εκδοτικά συγκροτήματα βλέπουν ως μόνη σανίδα σωτηρίας το διαδίκτυο. Η ιδέα αυτή όμως, πέρα από τον τεχνολογικό ντετερμινισμό που τη χαρακτηρίζει, αγνοεί κάποια βασικά προβλήματα οικονομικής και κοινωνικής φύσεως.
Το διαδίκτυο αποτελεί πεδίο διαφημιστικού υπερανταγωνισμού και όχι ολιγοπωλίου, όπως η τηλεόραση και ο Τύπος. Αυτό σημαίνει ότι σε μια μικρή αγορά όπως η Ελλάδα εκατοντάδες ιστότοποι ανταγωνίζονται για την προσοχή του (μικρού σχετικά) κοινού και για τη διαφημιστική δαπάνη που αυτή συνεπάγεται. Το μοντέλο που κερδίζει τη μάχη της επισκεψιμότητας είναι αυτό του copy – paste και της σκανδαλολογίας (χαμηλό κόστος / πολλά κλικ), στο οποίο ειδικεύονται pure-players και ψευδομπλόγκ. Παράλληλα για να φτάσουν στο κοινό οι παραγωγοί περιεχομένου εξαρτώνται όλο και περισσότερο από ενδιάμεσους όπως η Google, η Apple και το Facebook, που κρατούν για τον εαυτό τους τη μερίδα του λέοντος της διαφημιστικής υπεραξίας.
Την ίδια στιγμή, το διαδικτυακό κοινό, έχοντας καλύψει την ανάγκη του για βασική ενημέρωση και ψυχαγωγία, αρνείται να πληρώσει για επιγραμμικά κακέκτυπα εφημερίδων και καναλιών. Αντίθετα, οι ίδιοι οι χρήστες συμμετέχουν στην παραγωγή και κυρίως στη διάδοση της πληροφορίας μέσω συμμετοχικών εργαλείων και διαδικασιών. Στο διαδίκτυο ο πλουραλισμός και η καινοτομία στην ενημέρωση, με όλες τις αντιθέσεις τους, προέρχονται από τα κάτω και όχι από τα γραφεία υψηλόβαθμων στελεχών συγκροτημάτων επικοινωνίας. Το ερώτημα όμως για το πώς θα χρηματοδοτηθεί η ανεξάρτητη επαγγελματική δημοσιογραφία παραμένει ανοιχτό.
* Ο Νίκος Σμυρναίος είναι λέκτορας στις επιστήμες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Toulouse 3.


Σχολιάστε εδώ